Afgebeeld zijn enkele pagina’s van de Unie van Utrecht, een voorloper van latere Nederlandse grondwetten. Om ondertekening daarvan af te dwingen, trokken troepen van hopman Splinter Helmich door Bilts gebied om Amersfoort te dwingen mee te doen. (Nationaal Archief, de originele acte bevindt zich in het Gents Stadsarchief.)
Begin februari 1579 werd de Unie van Utrecht met handtekeningen van vertegenwoordigers van een aantal gewesten in de kapittelzaal van de Utrechtse Dom bekrachtigd. Het was een schriftelijke overeenkomst met als eerste deelnemers Gelre, Zutphen, Holland, Zeeland, Utrecht en de Groninger Ommelanden. Later sloot een reeks steden zich aan, waaronder Amersfoort. Zover was het echter in februari en maart 1579 nog niet. Daarvoor was gewapende actie nodig, onder andere van Splinter Helmich (waarschijnlijk 1545 – 1589). Deze was omstreeks 1572 als hopman in dienst van Gelre getreden, een van opstandige gewesten die zich verzetten tegen Spanje en de Spaansgezinden. Hij hield een belangrijk journaal bij. Daarin lezen we ook dat hij door De Bilt en Maartensdijk trok om de stad Amersfoort er met geweld toe te brengen mee te doen. Dat lukte, maar kort daarop zou de stad zijn poorten weer openzetten voor de Spanjaarden. De drijvende kracht achter de Unie, Jan van Nassau, de broer van Willem van Oranje en stadhouder van Gelderland, is in de winter van 1579 eveneens over Bilts grondgebied getrokken. Zijn beeld kan men nog steeds op het Domplein bewonderen. In Helmichs journaal lezen we:.
‘Den 3en Februarij ben ick ghethoghen mit die compaignie tot op St. Martynsdijck ende die Oude Wetering, 1 half mijl. […] Den 7en Martij 1579 savons getogen mit onse compaignie over die Bilt tot voor die Slijckpoort van Amersfoort, 3 mijlen, ende besetten alle die muelenaershuysen voor die poort. […] Den 8 Martij […] quamen van Utrecht 3 cortouwen [kartouw, kanon], 2 half cortouwen [kleinere maat kanon] ende 1 veltstuckgen [idem], mit alle amonicie [ammunitie] daertoe behoorende. Oock mede quam dien dach S. E. Graef Johan van Nassau bij ons, logeerden op den Heylighenberch int clooster.’
AD
Bron: R. Fruin ed., Journaal van Splinter Helmich, soldaat en later hopman in dienst van den lande, van 1572 tot 1589. Overdruk uit Kroniek Historisch Genootschap, XXXI (jaargang 1875) 52 en 56.
