De bekende dichteres Ida M. Gerhardt (1905-1997) heeft enige tijd in Bilthoven gewoond. Afbeelding: Ida Gerhardt tijdens de uitreiking van de Martinus Nijhoffprijs in 1968 (Foto Ron Kroon, Wikipedia/Nationaal Archief).
Ida Gerdina Margaretha Gerhardt werd geboren in Gorinchem, waar haar vader directeur was van de ambachtsschool. Zij ging daar naar het gymnasium en werd geinspireerd door de klassieke talen. In Utrecht studerend ontmoette Marie van der Zeyde, haar latere levensgezellin. Door de crisisjaren kon zij na het behalen van haar doctoraal examen geen werk krijgen en begon zij met het schrijven van gedichten. Toch kreeg zij uiteindelijk een baan in Groningen aan het Stedelijk Gymnasium en vervolgens aan het Gemeentelijk Gymnasium in Kampen.
In 1951 vroeg Kees Boeken haar om aan zijn school een gymnasiumafdeling op te richten. Zij voelde zich aangetrokken door de creatieve uitgangspunten van deze vernieuwende school. Met het oog op haar nieuwe baan verhuisde zij naar eerst naar Utrecht, waar haar vriendin Marie van der Zeyde woonde, en in 1956 samen met Marie naar Bilthoven. Haar adres was Bilderdijklaan 14.
De vrijheid en ontplooiing die de Werkplaats aan leerlingen bood, was moeilijk te combineren met een grondige kennis van Grieks en Latijn. Terwijl ze in Kampen te maken kreeg met leerlingen met leerachterstanden, had ze in Bilthoven vooral te maken met mondige kinderen. Ook waren er toen veel kinderen waarvan de ouders in het buitenland werkten, waardoor zij zich ontheemd voelden. Omdat het werk aan De Werkplaats Ida steeds meer inspanning kostte, werd zij overspannen en in 1963 werd zij afgekeurd. In oktober 1964 nam ze officieel afscheid van De Werkplaats. Zij studeerde nog enige jaren Hebreeuws om de psalmen te kunnen vertalen. Omdat zij veel last had van de televisie van de buren en de straaljagers van Soesterberg, verhuisde zij met haar vriendin naar het rustige Eefde. Ida Gerhardt is overleden in Warnsveld in 1997.
Eind tachtiger jaren werd Ida Gerhardt ziek en ging ze geestelijk achteruit. Zij overleed in een verzorgingshuis in 1997. Marie van der Zeyde was al in 1990 overleden
Ida Gerhardt heeft vele gedichten geschreven en gepubliceerd. In 1988 werkte zij bijvoorbeeld ook mee aan de documentaire ‘De wording’ van Cherry Duyns, een cadeau dat werd aangeboden aan Beatrix der Nederlanden voor haar 50e verjaardag. Ze publiceerde in de loop van de decennia verschillende bundels, waarvan vijf in haar Bilthovense periode. Gerhardt schreef enkele gedichten over Kees Boeke. Ook de omgeving van De Bilt-Bilthoven kon haar tot dichten inspireren. In de Dorpsstraat was en vroeger een herberg die De Witte Swaen heette. Nu is er enkele huizen verderop restaurant De Witte Zwaan. Volgens de bundel De Bilt bevlogen bezongen dichtte zij naar aanleiding daarvan:
De groene laan
Zwarte zwanen, witte zwanen,
rozerank van kind aan kind –
Argeloos schrijft het spel zijn ronde,
tot de strofe is gewonden
en het referein begint
als een wimpel, als een lint.
Zwarte wanen, witte zwanen –
Dansen door de groene lanen.
Argeloos uit kindermonden
woorden, die geen wijsheid vindt,
tot een rondedans gebonden:
en het spelen herbegint
als een wimpel, als een lint.
Dansen door de groene lanen –
Zwarte zwanen, witte zwanen.
AD, DAB, JJR
Literatuur:
M. Koenen, Ida Gerhardt en de Werkplaats, in: De Biltse Grift 2014.
D. Hooghiemstra, Het leven en De Werkplaats van Kees Boeke. Bruna, 2022.
H. Van de Bunt, Symposium Ida Gerhardt Genootschap. De Vierklank, 9 november 2022, pg 5
De Bilt bevlogen bezongen, Zeist 1995.
