De gemeente Maartensdijk werd aan het einde van de oorlog bestuurd door de NSB’er Anton Gerrit Jongsma (1899-1960), die in oktober 1944 werd benoemd tot waarnemende burgemeester. Hij had in zijn vorige standplaats Krommenie de bijnaam Gekke Gerrit gekregen. Op de foto zien we leden van de Nationale Jeugdstorm van de NSB, die een erehaag voor hem vormen bij het gemeentehuis van Krommenie. Jongsma liet zich inhuldigen in zijn WA-uniform.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog liep Jongsma als jongen van veertien van huis weg om dienst te nemen in het Duitse leger; dat vertelde hij later tenminste. Hij werd ambtenaar bij de douane in Rotterdam, maar hij wilde hogerop. Jongsma meldde zich als lid van de NSB en volgde een cursus voor burgemeester. In 1942 werd hij benoemd tot burgemeester van Krommenie.
Daar voerde hij een waar schrikbewind. Hij ging ’s avonds de straat op met een hond en een pistool. Persoonlijk bracht hij degenen op die zich niet aan de spertijd hielden. Onder zijn bestuur verdween 385.000 gulden uit de gemeentekas. Verder liet hij acht mannen gevangennemen voor het verspreiden van pamfletten; twee ervan hebben het niet overleefd. Hij maakte ook jacht op Joden en onderduikers. Door zijn toedoen werden leden van de Joodse familie Drilsma op transport gesteld naar concentratiekampen, waar zij om het leven zijn gebracht. Jongsma en zijn vrouw eigenden zich bezittingen van het gezin Drilsma toe en liepen rond in hun kleren.
Op 27 september 1943 pleegden twee mannen op een fiets een aanslag op Jongsma. Hij werd gered door zijn dikke portefeuille, waar de kogel in bleef steken.
In oktober 1944 volgde zijn benoeming tot waarnemend burgemeester van Maartensdijk als opvolger van burgemeester Tjalma. Meteen na de oorlog werd hij vervangen door D. Udo, die hiervoor raadslid was geweest.
Hij werd separaat opgesloten in Fort Ruigenhoek en daarna werd hij naar Hoorn gebracht. Het Amsterdamse Bijzondere Gerechtshof veroordeelde hem op 1 maart 1948 tot vijftien jaar gevangenisstraf. Hij vond het onrechtvaardig en ging in beroep bij de Bijzondere Raad van Cassatie. Die veroordeelde hem op 13 december tot achttien jaar. Anton Gerrit Jongsma overleed in 1960.
DAB
U bevindt zich op de rondleiding over de Tweede Wereldoorlog.
Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
R. Hufen Hzn., Tuindorp, een bedrijvige gemeenschap in de twintigste eeuw, geschiedenis en biografisch woordenboek, Utrecht 2001.
De Orkaan: https://www.deorkaan.nl/historisch-onderzoek-naar-nsb-burgemeester-krommenie/
Joods monument: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/548310/fien-dolly-drilsma
Zaanwiki: https://www.zaanwiki.nl/encyclopedie/doku.php?id=jongsma