Water is essentieel voor mensen. Een lokaal waterbedrijf zorgde vroeger voor voldoende water, waarbij een watertoren een hulpmiddel vormde. Vanaf 1856 zijn er in Nederland 260 watertorens gebouwd voor de centrale drinkwatervoorziening. Op dit moment zijn er nog 175 over, waaronder de watertoren in Bilthoven. Een aantal daarvan zijn ontworpen door de Bilthovense architect H.F. Mertens. De watertoren in Bilthoven is eigendom van Vitens en wordt volgens de Nederlandse Watertoren Stichting omschreven als ‘één van de mooiste van het land’. (Foto DAB)
In de negentiende eeuw groeide het aantal inwoners in Nederland sterk en dit had ook gevolgen voor de uitbraak van epidemieën. Vervuild drinkwater vormde een van de oorzaken. Daarom werd rond 1850 de aanzet gegeven om de steden van schoon drinkwater te voorzien. Later werd dit doorgezet naar alle woongebieden in het land, zoals de provincie Utrecht.
In 1926 gaf de toenmalige Utrechtsche Waterleiding Maatschappij opdracht voor de bouw van een bakstenen watertoren in Bilthoven om de drinkwatervoorziening in Bilthoven onder voldoende druk te verzekeren.
De watertoren van Bilthoven aan de Burgemeester van Borglaan is ontworpen door de Bilthovense Architect Hermann Friedrich Mertens en werd gebouwd in 1926-1927. Mertens werd in Batavia geboren in 1885 en doorliep in Nederland de middelbare school en de toenmalige Technische Hogeschool Delft.
De watertoren van Bilthoven is niet meer in gebruik en is sinds 2008 een gemeentelijk monument. Tegenwoordig vindt de watervoorziening plaats via grote pompinstallaties, die voor voldoende druk en volume zorgen. Door de grootte van de huidige drinkwaterbedrijven kan steeds meer geïnvesteerd worden in de innovatie van de watertechnologie. Volgens een recent onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie bekleedt Nederland de eerste positie voor de kwaliteit van drinkwater en watertechnologie in Europa.
In Nederland bestonden 220 waterbedrijven die fuseerden tot de huidige 10, waarvan Vitens de grootste is. Met 1400 medewerkers, 50.000 km drinkwaterleidingen en 93 productielocaties zorgden zij in 2018 voor 353 mln. m³ drinkwater.
In 2006 heeft de eigenaar Vitens de watertoren teruggebracht in de oorspronkelijke staat en gerestaureerd. Vitens heeft nog 29 watertorens in eigendom, waarvan er nog 17 in werking zijn. Op voorwaarde van een verantwoorde herbestemming verkoopt Vitens de niet meer in werkende watertorens, te meer daar deze beeldbepalend zijn voor de omgeving en deel uitmaken van het Industrieel erfgoed.
Tot 2011 was in de Utrechtse watertoren het Nederlands Waterleidingmuseum gevestigd. Een groot gedeelte van de inventaris is momenteel nog te zien in het Watermuseum in Arnhem.
JJR
Literatuur:
Virtuele rondleiding Watertoren Bilthoven via www.studioraak.nl/watertorens/watertoren-bilthoven.html
Historische Kring d’Oude School
Nederlandse Watertoren Stichting
Nederlands Architectuurinstituut, biografische schets H.F. Mertens
Jaarverslag 2018 Vitens