Dit is een foto van een ontspannen Johan van der Woude voor zijn huis aan de Genestetlaan 29 te Bilthoven. (Foto: Het Gelders Archief ) Hij woonde op dit adres van 1936 tot 1939. In dat jaar werd hij gedwongen om vanwege de mobilisatie naar Bergen te verhuizen. Zijn vrouw en twee zonen bleven in Bilthoven achter en namen hun intrek in het huis op de Hobbemalaan 41. Pas in de loop van 1940 vertrokken zij ook naar Bergen.
Van der Woude was een verwoed amateurfilmer. Hij maakte filmpjes van zijn kinderen en familie maar ook van de omgeving. Op het filmpje 589-0001 in het Gelders Archief zien we de in Bilthoven geboren en later tot bekende Nederlander uitgegroeide Berend Boudewijn (quizmaster, producer etc.) als klein kind maar ook opnamen van Bilthoven Noord. Van der Woude is vooral bekend gebleven zijn literaire biografieën zoals die over Eduard Verkade, Bella van Zuylen en Jan Pietersz Coen.
Johan van der Woude werd in Groningen geboren op 6 januari 1906 en overleed in Velp op 7 februari 1979. Hij was enig kind. Zijn ouders bezaten samen met enkele familieleden een in 1880 opgericht familiebedrijf in verwarmingstechniek in Haren. Het idee was dat Johan zijn ouders zou opvolgen maar dat liep anders. Vanaf zijn vroegste jeugd had hij interesse in schrijven en in 1922 werd hij, toen 16 jaar oud, al gecoacht door de Groningse dichter en criticus Herman Poort. Ook nam hij pianoles en verkeerde hij in bibliofiele kringen.
Na de H.B.S., een studie techniek in Duitsland en enkele baantjes in Kaapstad, London en Haarlem ging hij in 1929 terug naar Groningen om te werken in het familiebedrijf. Tijdens zijn verblijf in Engeland was hij in 1929 getrouwd met Elise Maria Smulders. Hun eerste zoon werd geboren in 1929, terwijl de tweede zoon, Berend Boudewijn, in 1936 in Bilthoven het licht zag. Het werken in het familiebedrijf beviel niet en in 1932 verliet Van der Woude voorgoed deze werkkring.
In 1932 – 1933 overwinterde hij op Vlieland, waar hij zijn eerste roman schreef, Straat Magellanes, die in 1933 verscheen. Het was het begin van een niet te stuiten productie van literair werk zoals verhalen, toneelstukken en hoorspelen, vertalingen, monografieën en letterkundige biografieën. Zijn naam is vooral verbonden met dit laatste genre. Hij was verbonden aan de Vrije Bladen van 1933 tot de ruzie in 1938 waarbij de gehele redactie opstapte. Daarna werkte hij als redacteur bij L.J. Veen’s Uitgeversmaatschappij in Amsterdam.
In de oorlogsjaren meldde hij zich niet bij de Kultuurkamer maar sloot hij zich aan bij het kunstenaarsverzet, dat de basis vormde voor de naoorlogse Federatie van Kunstenaarsverenigingen. Tijdens de oorlog scheidde hij van zijn eerste vrouw en trouwde hij met zijn jeugdliefde Francoise Dronkers, met wie hij een zoon kreeg. Door zijn verzet was hij gedwongen om rond te zwerven en uiteindelijk onder te duiken in Arnhem. Tijdens de slag om Arnhem week hij uit naar Haren. Na terugkeer in Arnhem schreef hij het boek Arnhem betwiste stad, dat in 1945 verscheen en waarvan hij de opbrengst gebruikte om een fonds te stichten om elk jaar een prijs te kunnen uitreiken aan de beste leerling van de Kunstacademie.
Van der Woude was vele jaren trekker van het culturele leven in Arnhem en later in Velp. Zo was hij medeoprichter van het Nederlands Theater Centrum. Hoewel hij zei van de pen te kunnen leven, ging hij na de oorlog toch werken als redacteur op de kunstredacties van Het Vrije Volk, Vrij Nederland, De Gelderlander en het Nieuwsblad van het Noorden. In 1953 werd hij docent dramaturgie aan de toneelacademie in Maastricht. Hierdoor was de tijd die hij beschikbaar had voor zijn literaire werk beperkt.
Als schrijver heeft hij in literaire kringen ondanks enkele prijzen en zijn grote oeuvre niet de erkenning gekregen die hij verdiende. Hij werd eerder geprezen om zijn organisatietalent, inventiviteit en werklust dan voor zijn schrijftalent. Hij zelf gaf aan dat hij wellicht zijn aandacht en tijd teveel had versnipperd waardoor er veel maar niet altijd het beste op papier kwam.
EvdV
Literatuur:
Wissing, Peter van, Biografisch Woordenboek Gelderland deel 6, Hilversum, 2007.
Mok, Maurits, e.a., Eerbetoon en vriendschap aan Johan van der Woude, Den Haag, 1980.
Delpher, Het Vaderland, staat- en letterkundig nieuwsblad, 16-03-1939.
Delpher, Nieuwsblad van het Noorden, Cultuurprijs voor van der Woude, 30-12-1958.
Delpher, Nieuwsblad van het Noorden, Op zijn 70ste verjaardag gehuldigd, 07-01-1976.
Delpher, Nieuwsblad van het Noorden, Groten uit schrijverswereld bij begrafenis Johan van der Woude, 12-02-1979.