Het voormalige gereformeerde kerkje op het adres Dorpsweg 198 – nu Galerie Van Vlaardingen – werd in januari 1892 als gereformeerde kerk in gebruik genomen. Het is een klein monument dat herinnert aan anderhalve eeuw gereformeerd leven in het dorp. [Foto Anne Doedens]

Meer informatie

In Sint Maerten van 2008 beschreef Harry Zanting twee situaties die een kerkscheuring in het dorp inluidden. De eerste was een gevolg van de Afscheiding van 1834, geleid door predikanten als Hendrik de Cocq. Het ging om een orthodoxe kerkelijke beweging die zich afzette tegen de feitelijke staatskerk die de Hervormde Kerk geworden was en waarin men geen ruimte vond voor de eigen geloofsbeweging. We lezen:

‘Op zondag 25 september 1836 ’s middags  rond 4 uur is men ‘in groten getale’ bijeen in  ‘De IJzeren Mortier’, de boerderij van Van  Voorst aan de Maartensdijkse Dorpsweg. De  burgemeester heeft tevergeefs geprobeerd de  bijeenkomst te voorkomen en de ambitieuze  ‘vrederechter’ Floris Coenraad Muyskens is  zelfs tijdens de dienst binnengestapt met het  dreigement dat hij militairen zal laten aanrukken. Geen succes. Neeltje, de echtgenote  van Lambertus Jan van Voorst, voegt hem  toe ‘al blijf jij nog zolang, uit elkander gaan  wij niet!‘ Maar inmiddels heeft zich voor en  op het erf een groep relbeluste dorpsgenoten  verzameld. Zij hebben — zo oordeelt later de  rechter — ‘meerder op met den drank dan  den godsdienst‘  – als zij zich voornemen  ‘hunne messen te gaan slijpen’. Onder die  omstandigheden achten de ‘kerkgangers’ het  toch maar verstandiger de bijeenkomst te  beëindigen. Hoe serieus de dreiging is, blijkt  als ze buiten komen: een regen van stenen,  die zij ‘met hunne jassen tot boven hun  hoofd‘ proberen te ontwijken.  Op 9 november 1836 veroordeelt de  Utrechtse rechtbank Lambertus Jan van  Voorst voor het onderdak bieden aan een  verboden bijeenkomst. Hij krijgt een boete  van acht gulden, die overigens later weer is  kwijtgescholden.’

Hoe dan ook de eerste afgescheiden gemeente, de Christelijk Gereformeerde Kerk van Maartensdijk was een feit.

Een halve eeuw later, in 1886, kwam er een nieuwe kerkscheuring waarbij een andere groep gereformeerden zich als “Nederduits Gereformeerde Kerken”. afsplitste van de Hervormde Kerk. De naam waaronder deze afsplitsing bekend is, is de ‘Doleantie‘. Weer voelden orthodoxe gelovigen, nu onder leiding van ds. Abraham Kuyper,  zich niet thuis in de nationale Hervormde Kerk waarin vrijzinnigen een stem hadden. Ook dat had zijn weerslag in het dorp Maartensdijk. We lezen bij Zanting:

‘Op 17 april 1889 zien we acht Maartensdijkse mannenbroeders bijeen ‘in het achterhuis’ van ‘De IJzeren Mortier’. De boerderij wordt dan bewoond en beheerd door Jan van Voorst. […] Aangemoedigd door ontwikkelingen elders in den lande zijn de aanwezigen principieel gemotiveerd om de Maartensdijkse hervormde gemeente vaarwel te zeggen.’

In 1892 ging de ‘Christelijke Gereformeerde Kerk’ van 1834 samen met de ‘Nederduits Gereformeerde Kerken’ en vormde vanaf toen de ‘Gereformeerde Kerken in Nederland’. Een deel van de ‘Christelijke Gereformeerde Kerk deed niet mee met de fusie en ging verder onder dezelfde naam.

Vanaf 1967 hadden de gereformeerden ín Maartensdijk een nieuwe kerk, de ontmoetingskerk aan de Julianalaan, thans de lokale basis van de Protestantse Kerk in Nederland. (Zie de post: De Ontmoetingskerk in Maartensdijk.) De Hervormde Kerk waar de gereformeerden in de 19^de eeuw afscheid van hadden genomen, en die al sinds de late zestiende eeuw in de Dorpskerk zijn diensten hield, maakte daar geen deel van uit, anders dan het gros van de hervormde kerken in Nederland. Zij ging verder als  “Hersteld Hervormde  Gemeente van Maartensdijk”.

Wie meer wil lezen over de geschiedenis van hervormden en gereformeerden in Maartensdijk en ook Westbroek klikt aan: Protestantisme in Maartensdijk

Hieronder ziet men ene schema van alle afsplitsingen die het gereformeerde volksdeel de afgelopen twee eeuwen meemaakte (bron: wikipedia).

AD

 

Bronnen: Harry Zanting, ‘Ooit gereformeerd. Een 19^e eeuws fragmentje uit de Maartensdijkse kerkgeschiedenis’. In:  St. Maerten nr. 35 (december 2008) 8-28; Anne Doedens, ‘Nederland Maartensdijk en de gereformeerden’. In:  idem,  2-7.