Afgebeeld is de ingang van Inventum N.V. (Historische Kring d’Oude School. Kennisbank). Hier vond van 1908 tot 2010 de productie plaats van huishoudelijke elektrische apparaten. De fabriek van Inventum stond aan de Leijenseweg/Brandenburgerweg. Het bedrijf stond bekend om zijn innovatieve en vaak fraai vormgegeven producten.
Ir. A. Vosmaer richtte met zijn compagnon F. Onland van de Kasteele in 1908 het bedrijf ONVO op met het doel elektrische apparaten voor huishoudelijk gebruik te gaan maken. Dat was een gewaagde stap, want nog maar weinig woningen in Nederland waren in die tijd op het elektriciteitsnet aangesloten. In 1910 werd de samenwerking al verbroken. Vosmaer vond een nieuwe financier, Alexander Tamson. Het bedrijf ging verder onder de naam Inventa, maar in 1915 werd het definitief Inventum. Het woord betekent uitgevonden.
De fabriek groeide snel. Van acht medewerkers in 1908 groeide het uit tot ruim 400 in 1930. Inventum maakte elektrische kruiken, strijkijzers, broodroosters, straalkachels, waterketels, fornuizen en al in 1936 een veilige elektrische deken. Ook de vormgeving was van belang; zo verzorgde in de jaren dertig de kunstenaar Fré Cohen (1903-1943) de verpakking in een art déco stijl en ontwierp na de Tweede Wereldoorlog Wim Rietveld (1924-1985), zoon van de architect Gerrit Rietveld, elektrische apparaten.
In de crisisjaren had het bedrijf het zwaar en de directie moest personeel ontslaan, maar Inventum bleef bestaan. Het kreeg in 1936 het predikaat ‘Koninklijk’ vanwege constante kwaliteit en vakmanschap. Arbeidsonlusten kende het bedrijf niet. Het loon was redelijk maar gebaseerd op stukwerk en kon dus per werknemer wekelijks wisselen. Buiten werktijd troffen de arbeiders elkaar bij de bedrijfssportvereniging F.A.K. (Flink Aanpakken Kameraden). Het ging vooral om voetballen, maar na 1945 was er ook ruimte voor andere sporten.
De Tweede Wereldoorlog bracht nieuwe problemen. Het bedrijf ontsloeg Joodse werknemers om aan de gang te kunnen blijven. Op 1 mei 1943 namen de 250 werknemers deel aan de landelijke april-mei stakingen uit protest tegen maatregelen van de Duitse bezetters. Na de oorlog, in 1945, herstelde het bedrijf zich snel en bood het werk aan ongeveer 180 medewerkers. Belangrijk was dat Inventum in 1949 werd vrijgesproken van collaboratie met de Duitse bezetters. Een kernproduct werd de elektrische boiler en geheel nieuw was de ontwikkeling van elektrische keukenapparatuur (stoomovens) voor de inbouw in passagiersvliegtuigen. Daarvoor kwam er een aparte bedrijfstak die Inventair heette. Nevenvestigingen werden opgericht in Wolvega en Wijk bij Duurstede.
In de crisis van de jaren zeventig liep de afdeling huishoudelijke apparaten minder goed. Nieuwe financiering was nodig en het bedrijf kwam begin jaren tachtig in handen van een financieringsmaatschappij die De Industriële Maatschappij heette. Deze begon al snel te saneren: het bedrijf in Wolvega werd verkocht en dat gold ook voor de in 1947 aangekochte apparatenfabriek Smitt uit De Bilt. De afdeling huishoudelijke apparaten werd in 1995 verkocht aan Martex Holland en gevestigd in Veenendaal. Dit bedrijf voert nog steeds de naam Inventum. De luchtvaartafdeling, die was gevestigd in Nieuwegein, kwam in 1993 in handen van B/E Aerospace.
Van het oude Inventum bleef in Bilthoven nog over de afdeling grote elektrische apparaten als boilers, warmtepompen en dergelijke. Ruimtegebrek dwong kort na het honderdjarig bestaan tot de bouw van een nieuwe fabriek in Houten. Gelukkig was deze gebruiksklaar toen in 2010 een grote brand het pand aan de Leijenseweg vernietigde. Op het oude fabrieksterrein verrezen jaren later fraaie huizen in de jaren dertig stijl.
PvH
Stamperij en draaierij van Inventum. (Afb. Historische Kring d’Oude School. Kennisbank)
Literatuur:
Inventum. 100 jaar innovatief (2008)
Fred Meijer, ‘Werken bij Inventum’, De Biltse Grift, maart 2008.
Honderd jaar Bilthoven,1917-2017, onder redactie van Wim Krommenhoek en Leo Vlodorp. ( Historische Vereniging De Oude School, De Bilt 2017), pp. 174-185.
Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Inventum
De canon van De Bilt: www.entoen.nu.nl/Utrecht/regio-zuidoost/de-bilt/nijverheid-en-industrie