In het Panbos bevindt zich een klein maar bijzonder biotoop van stuifzand. Daarin staan enkele grove dennen die op stelten lijken te staan. In dit bijzondere biotoop komen karakteristieke soorten voor zoals de jeneverbes, de zandhagedis die zich graag komt opwarmen op het warme zand, en diverse insectensoorten. De laatste jaren onderneemt het Utrechts Landschap beheermaatregelen om dit kwetsbare gebied, dat veel bezoekers trekt, optimaal te beschermen. (Foto WK)

 

Meer informatie

In het direct aan landgoed Beerschoten grenzende Panbos ligt een voormalig stuifzandlandschap waarvan nog enkele kleine resten over zijn en dat bekend is als de kleine en grote Sahara. Het grootste deel van het gebied is begroeid met naaldbos. Karakteristiek voor het gebied is een aantal oude grove dennen aan de rand van de zandvlakte. Door de wind is het zand tussen de wortels uitgeblazen waardoor de wortels bloot zijn komen te liggen en  het lijkt alsof de bomen op stelten staan. De leeftijd is ongeveer 175 jaar. Ook enkele jeneverbesstruiken zijn hier te vinden. Het zijn bekende pioniers in stuifzandgebieden die in dit landschap thuishoren. Ze hebben schrale open grond nodig zonder mossen en grassen, evenals de juiste temperatuur. Onder gunstige omstandigheden kunnen deze struiken een eeuw of langer standhouden.

Onder het motto “Op de bres voor de jeneverbes” voert Het Utrechts Landschap een aantal maatregelen uit om de biodiversiteit van het gebied te verstevigen door het vrijzetten van de uitgestoven grove dennen en jeneverbesstruiken. Vooral de Amerikaanse eik, de Amerikaanse vogelkers en de Douglasspar zullen verdwijnen als ze te dichtbij staan. Ook een aantal sluippaden wordt gedicht.

Voor het ontstaan van stuifzandgebieden moeten we ver terug in de tijd. Door ontbossing van het oorspronkelijke oerbos door kap en overbegrazing ontstonden hier heidevelden. Toen die werden afgeplagd door de plaatselijke bevolking om de bodem te verbeteren en om  plaggenhutten te bouwen, kwam de onderliggende laag dekzand aan de oppervlakte. De wind kreeg hier vat op en begon het zand te verstuiven. Bij dit proces werden ook vaak zandwallen gevormd. Van de oorspronkelijke 79000  hectare van dit unieke stuifzandlandschap aan het eind van de 19^e eeuw,  is nog 1400 hectare over, die door Staatsbosbeheer worden beschermd en beheerd.

WK

 

Literatuur:

Natuurwandeling Panbos, Biltsche Courant, 17 november 2023.

De jeneverbes, Biltsche Courant. 10 december 2023.

Het Utrechts Landschap versterkt biodiversiteit in Panbos. Biltsche Courant, 24 februari 2024.

Landgoed Beerschoten, brochure van het Utrechts Landschap.

Stuifzand, in Geologie van Nederland.