Antonius Johannes van den Broek (1870-1926) was een Nederlandse advocaat die later natuurkundige werd. Hij was de eerste die besefte dat het nummer van een element in het periodiek systeem (het atoomnummer) gelijk is aan het totale aantal positieve ladingen in de atoomkern van dat element. Dit idee publiceerde hij in 1911 in het tijdschrift Nature. Hij woonde enige tijd in Bilthoven en overleed daar in 1926. Foto: Van den Broek in 1903. (Wikipedia)

 

Meer informatie

Antonius Johannes van den Broek is in 1870 geboren in Zoetermeer als zoon van een notaris. Hij studeerde rechten in Leiden en Parijs en promoveerde in 1895 in de rechten op stellingen. Tot 1900 had hij een advocatenkantoor in Den Haag, maar natuurkunde had zijn grote belangstelling en in 1903 ging hij in Parijs dat vak studeren. Volgens onbevestigde bronnen had hij hier contact met Madame Curie. Vanaf 1911 woonde hij met zijn gezin weer in Nederland. Tussen 1913 en 1916 schreef hij zijn belangrijkste artikelen in zijn toenmalige woonplaats Gorssel.

Zijn werk stond geheel in het teken van het zoeken naar regels voor de opbouw van het periodiek systeem van de chemische elementen. Hij realiseerde zich als eerste dat het nummer van een element in het periodiek systeem (het atoomnummer) overeenkomt met de lading van zijn atoomkern. Deze lading is een veelvoud van de lading van een waterstofkern. Hij publiceerde dit idee in 1911, een maand nadat Rutherford het bestaan had aangetoond van een kleine geladen kern in het atoom, het zogeheten Rutherfordmodel. Rutherford  kwam niet op het idee dat het aantal ladingen in de kern gelijk zou kunnen zijn aan zijn plaats in het periodiek-systeem; dat was de bijdrage van Van den Broek.

De Deense theoreticus Niels Bohr en de Engelse experimenteel onderzoeker Henry Moseley namen de zienswijze van den Broek over en in 1913 had Moseley experimenteel bewijs gevonden voor de juistheid van de theorie. Het atoomnummer bleek inderdaad een fysieke eigenschap in de vorm van de lading van de kern die gemeten kon worden.

Ook nam Van den Broek aan dat zich zowel in de kern als ook in schillen daar omheen draaiend, elektronen bevinden. Zijn publicatie hierover uit 1913 in Nature trok echter weinig belangstelling  en al spoedig toonde hij geen verdere interesse in dit onderwerp. Hoewel Van den Broek zeer goed op de hoogte was van de literatuur over de atoomfysica van zijn tijd, schijnt hij toch buiten de vakwereld van de toenmalige natuurkunde te hebben gestaan. Pas in 1923 werd hij gekozen tot binnenlands lid van de Hollandse Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem.

Van den Broek was gehuwd met Elisabeth Margaretha Mauve, met wie hij vijf kinderen kreeg. Hij overleed in 1926 op 56-jarige leeftijd te Bilthoven.

WK

U bevindt u op de Rondleiding Wetenschappers. Voor het vervolg klik HIER. 

 

Literatuur:

H.A.M. Snelders: Het wetenschappelijk werk van de amateurfysicus A.J. van den Broek (1870-1926), in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde 40 (1974), p.241-244.

Wikipedia: Antonius van den Broek.