U bevindt u op de Rondleiding Beelden in De Bilt. Om terug te gaan naar het begin klik HIER.
We zien hier het kunstwerk ‘Koos’ op het dak van zorgcentrum Berkenstede aan de Weespertrekvaart in Diemen, van de hand van beeldend kunstenaar Paul Vendel. Naast het kunstwerk ziet men de bekende Maartensdijkse dorpshistoricus Koos Kolenbrander. Dit beeld was oorspronkelijk bedoeld als kunstwerk voor het Maertensplein. (Foto geplaatst met toestemming van Marnix Schmidt, Copyright Marnix Schmidt.)
Op 29 april 1996 schreef de journalist Stieven Ramfharie in de Volkskrant over de ontvangst van het beeld in Maartensdijk. Hierna volgen een paar uitgebreide citaten uit zijn artikel:
‘Zeven beelden van polyester moeten er straks komen op de daken van winkels, woningen en het bejaardencentrum. […] Want in Maartensdijk […] willen ze kunst hebben.’ Ramfharie vervolgt: ‘Echte kunst. Je spendeert tientallen miljoenen aan dat saaie baksteen en beton, aan winkelpuien en allerhande voorzieningen voor ouderen, en je wilt het allemaal opfleuren. Toch helemaal niet verkeerd?’
De journalist merkt op ‘Laat het nou zo zijn dat de ‘Piemel van Koos’, gemodelleerd naar de genitaliën van de dorpshistoricus, op losse schroeven staat. Tenminste, die richting dreigt het op te gaan. Want als het aan een deel van het dorp ligt, zal Koos (48) nooit publiekelijk te bezichtigen zijn. […] Bloot hoort immers niet in het openbaar, kunstwerk of niet.’
Ramfharie vroeg Vendel om een toelichting. Die luidde: ‘Mijn werk slaat op de plaatselijke situatie. In Maartensdijk is het geloof heel belangrijk. Die gemeenschappelijke richting heb ik willen uitdrukken in dat kijken naar één punt. De vlinders die in de beelden zijn verwerkt, tonen de zieleroerselen van de bewoners. Maar ze zijn ook een symbool voor de vele natuur in de omgeving van het dorp. Ik wil mooi werk maken. Meer niet.’ Tot zover de citaten uit het artikel van Stieven Rampfharie.
Hoe het zij, het beeld kwam er niet. In februari 2009 ontmoette de journalist Frenk van der Linden de maker van het beeld, Paul Vendel en zijn model, Koos Kolenbrander, toen dat werd geplaatst op het dak van Berkenstein in Diemen. Op de 14de van die maand schreef hij over zijn ontmoeting in Het Parool. Dat interview bracht dertien jaar later nog eens aan het licht hoe gevoelig de kwestie in het dorp lag.
Vendel verklaarde aan Van der Linden “Oorspronkelijk was de doorzichtige, uit polyester gegoten sculptuur bedoeld voor Maartensdijk. Maar nadat het streng christelijke smaldeel van het Utrechtse dorpje in opstand was gekomen tegen het onbedekte geslachtsdeel van Koos ging het feest niet door.’
In het artikel van Van der Linden leest men verder, hoe Vendel ‘in 1996 van de Mondriaanstichting [door bemiddeling van Jaap Roëll] opdracht had gekregen een kunstwerk voor het nieuwe centrum van Maartensdijk te bedenken. […] De orthodox protestantse gemeenschap in het dorp protesteerde tegen plaatsing van deze levensgrote naakten. […] de opdracht werd ingetrokken.
Men leest in het artikel in het Parool dat Vendel verklaarde: “Ik weigerde mijn vrijheid als kunstenaar op te geven.” Van der Lindens artikel besluit:
‘Vendel nam Koos mee naar zijn woning in Amsterdam, waar hij twaalf jaar in ballingschap doorbracht. Maar na een telefoontje van Cordaan, de grote zorginstelling voor ouderen en verstandelijk gehandicapten, was het pleit snel beslecht. Koos kwam eindelijk thuis.‘
Tot slot
Het beeld werd 13 jaar na de afgeblazen plaatsing weer onderwerp van gesprek in het dorp, toen een andere kunstkwestie tot verhitte gemoederen in het dorp leidde. We lezen in De Vierklank van 16 mei 2009 een ingezonden stuk van de Maartensdijkse Fré Pijpers in de rubriek ‘Dat wil ik ‘effe’ kwijt….’ Mevrouw Pijpers berichtte, dat zij Koos graag een plaats had gegund op de rotonde van het gemeentehuis. Zij deed het voorstel voor een kunstobject,
‘[een] symbool voor Maartensdijk: “De mens gevangen in de spiraal van de allerhoogste”. Daarin het prachtige beeld van Paul Vendel, dat mooi belicht zal worden op die plaats. Het beeld is nog steeds beschikbaar en al betaald voor zover ik weet. Voor de 50.000 euro kan daar een respectabele spiraal om heen.’ Zij maakte hiervoor de hieronder weergeven schets.‘
Hier onder ziet men het ontwerp van mevrouw Pijpers (met dank aan de Vierklank). Aan deze post werkte ook Koos Kolenbrander mee.
Voor meer over een ander object dat tot discussie leidde – de opvallende wegwijzer die in plaats van ‘Koos’ te zien is op de rotonde bij het Maartensdijkse gemeentehuis
(Met dank aan Koos Kolenbrander.)
AD
Dit is de Rondleiding Beelden in de Bilt. Voor het vervolg klik HIER.
