De komst van de Fransen in 1795 bracht een nieuw bestuur en andere machthebbers. De afgebeelde prent toont het enthousiasme bij de voorstanders daarvan. De stemgerechtigde burgers van De Bilt weigerden zich daarbij neer te leggen. [Vers in ornamentale omlijsting met liederen en dorpsgezichten ter ere van de Omwenteling in 1795, anoniem, 1795. Rijksmuseum Amsterdam.]
Hieronder staat een door de Biltse schoolmeester P. van Diepeningen genoteerde stembusuitslag voor een nieuw dorpsbestuur. Van de 36 uitgebrachte geldige stemmen, waren er 35 ten gunste van het aanblijven van het zittende bestuur. Alleen Biltenaar Jan Staal wenste vernieuwing. Dat was tegen de zin van het radicale Utrechtse vroedschaplid Van Westrhenen (1768-1845), de bewoner van Houdringe. Die zette het door de inwoners van De Bilt geprefereerde oude gerechtsbestuur af en verving het door aanhangers van het nieuwe régime.
Op 28 januari 1795 zette het Utrechtse Comité Revolutionair de Staten van Utrecht af. De standenvertegenwoordiging en het stadhouderschap werden afgeschaft, ‘voor altijd’ luidde het. Er kwam een nieuw voorlopig provinciebestuur, de ‘provisioneele representanten ’s lands van Utrecht’. Dat wilde ook het lokale bestuur veranderen. Vandaar de Biltse stemming voor ‘de nieuwe regeering’ van het dorp waarvan de uitslag Van Westrhenen zo verdriette dat hij besloot tot ingrijpen.
De carrière van Pieter Hieronymus van Westrhenen, heer van Themaat en Houdringen, zou in de Franse tijd tot grote hoogte stijgen. Van 1796 tot 1798 was hij lid van het Provinciaal Bestuur van Utrecht. Hij werd in 1802 benoemd tot ambassadeur van de Bataafse Republiek in Zweden (1802-1806) en Portugal (1806/7). Van Westrhenen was lid van het Utrechtse gewestbestuur van 1806 tot 1810 en kamerheer van koningin Hortense, de echtgenote van koning Lodewijk Napoleon. Toen ons land door Franrijk werd ingelijfd, werd hij lid van de volksvertegenwoordiging van het Departement van de Zuiderzee. Van Westrhenen ridder van het Légion de Honneur en ‘chevalier de l’Empire’ . Van Westrhenen was heemraad van het waterschap de Biltsche Grift. Hij zou in het nieuwe koninkrijk van Willem I geen rol meer spelen.
Bron: Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang 995, Gerecht Oostbroek en De Bilt, 1655-1810 (1811), nr. 4: uitslag van de stemming vóór de oude of vóór de nieuwe regeringsleden, genotuleerd door de schoolmeester P. van Diepeningen, 1795. Over Van Westrhenen: Adolphe Robert, Edgar Bourloton en Gaston Cougny, Dictionnaire des parlementaires français [Parijs 1891] s.v. Westreenen van Thermaat (sic!). Over Van Westrhenens actie in 1795: R.E. de Bruin, ‘Van soeverein gewest naar administratieve eenheid’. In: Geschiedenis van de provincie Utrecht vanaf 1780 (Utrecht 1997), 85-109, m.n. 87.
AD
De originele tekst van Van Diepeningens stemuitslag van 1795