De boerderij Oost-Indiën aan de Biltse Grift (Utrechtseweg 301 in de Bilt) is een rijksmonument. Volgens de toenmalige gemeentesecretaris mr. P.H. Damsté is het een van de meest karakteristieke boerderijen van de Bilt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze boerderij niet ontbreekt. bij de objecten waarvan W.G. Hofker begin jaren ’70 tekeningen maakte. De tekening komt uit het door de gemeente uitgegeven boekje De Bilt in Beeld uit 1973.
De boerderij ligt in het Noord Oostelijk deel van het landgoed Sandwijck. De eerste boerderij is omstreeks 1728 op deze plaats gebouwd en werd bewoond door Philips Cornelisz. die zich ook wel van Kouwenhoven noemde. Hij pachtte daarvoor al enige jaren zo’n 30 hectare grond van het voormalige Vrouwenklooster.
Zijn familie bleef de gronden de hele achttiende eeuw pachten maar gebruikte steeds meer de naam Kouwenhoven. Na de sloop van de oude boerderij in 1770 bouwde men de hoeve die we nu kennen. Het is een zogenoemde langhuisboerderij, een gebouw waarbij het woon- en bedrijfsgedeelte onder een doorlopend dak liggen. De boerderij heeft een rechthoekige plattegrond van slechts één bouwlaag en is met riet en pannen gedekt. Links van de boerderij tegen de voorgevel staat het wringhuisje dat geheel bepleisterd is en met Hollandse pannen gedekt. Het wringhuisje werd gebruikt voor de kaasmakerij.
In 1780 overleed de laatste Kouwenhoven die hier woonde. Zijn vrouw erfde de boerderij en trouwde in 1782 met Leendert Oost-Indiën. Toen het Provinciaal bestuur op 2 september 1797 publieke verkopingen hield van hofsteden, bossen en landerijen die aan de voormalige kloosters hadden toebehoord, kwam ook de boerderij Oost-Indiën onder de hamer
Niet het echtpaar Oost-Indiën kocht de boerderij, maar Franc van der Goes, de eigenaar van Sandwijck. Wel bleef het echtpaar de boerderij pachten. Ook toen Sandwijck werd verkocht, bleef de weduwe – haar man was in 1805 overleden – op de boerderij wonen en werken. Daarna kende de boerderij verschillende bewoners, zoals enige generaties Doornebal en de laatste pachters, de familie Spinthoven. Het bleef steeds een pachtboerderij.
In de 1963 werd het landgoed inclusief de boerderij verkocht aan de gemeente Utrecht. Deze verkocht het geheel in 1967 door aan de Rijksuniversiteit Utrecht. De universiteit wilde op landgoed Sandwijck een nieuwe hortus botanicus stichten, maar door veranderde plannen in de Uithof zijn deze eerdere ideeën niet verwezenlijkt.
Het landhuis raakte in verval en werd gekraakt. Gelukkig bleef dit bespaard aan de boerderij. In 1984 werd Het Utrechts Landschap eigenaar van de 68 hectaren rond de buitenplaats inclusief de boerderij. Op dit moment is de boerderij verhuurd en in gebruik bij Sogyo, een IT bedrijf. Het pand is ernstig beschadigd door een uitslaande brand op 30 juli 2021, maar het grootste deel van het pand bleef behouden. Later is een man uit Bilthoven voor brandstichting veroordeeld.
Hierionder: een ansichtkaart ca 1910 – 1918. (Het Utrechts Archief)
EvdV
Literatuur:
De Bilt in Beeld, uitgegeven door de gemeente de Bilt 1973
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 2001
RTV Utrecht 30 juli 2021
Historische Kring, de Bilt 2025