In de speciale uitgave Bilthoven en De Bilt bevrijd van het tijdschrift De Biltse Grift staat een artikel ‘Het raam in de trouwzaal, oftewel De Bilt tast in de buidel’. Het is een indrukwekkende historische terugblik over de hulp die de inwoners van de gemeente De Bilt aan de inwoners van de West-Zeeuws-Vlaamse gemeenten Aardenburg en Schoondijke verleenden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het artikel treft te meer omdat de schrijver van deze post op het Online Museum een geboren Aardenburger is en momenteel in Bilthoven woont. (Bron: eigendom gemeente De Bilt, met toestemming van redactie De Biltse Grift)
Van 4 september tot 8 november 1944 werd vooral West-Zeeuws-Vlaanderen sterk getroffen door de tot voorkort ‘vergeten’ Slag om de Schelde. Dorpen waren verwoest en er was veel schaarste. Veel daklozen leefden toen in plaatijzeren noodwoningen, de nissenhutten. Onder het Zeeuwse motto ‘Luctor et Emergo’ werkte men keihard aan de wederopbouw. Er was echter gebrek aan alles, zelfs aan de kleinste dingen.
Het in juni 1945 opgerichte Ministerie van Openbare Werken (kort daarna Het ministerie van Openbare werken en Wederopbouw genoemd) coördineerde ook de vele particuliere, kerkelijke en seculiere initiatieven door de oprichting van de Hulp Actie Roode Kruis (H.A.R.K.), een stichting die heeft bestaan tot 31 mei 1947. De gemeente De Bilt kreeg de plaatsen Aardenburg en Schoondijke in West-Zeeuws-Vlaanderen toegewezen. Op 7 augustus 1945 begon de actie onder de bevolking in De Bilt en Bilthoven met 150 mensen en daarna reden vele vrachtwagens door de straten om uiteindelijk 1.800 ton aan goederen op te halen. Het waren meubels, kleding, speelgoed, keukengerei, eetgerei, gereedschap, kachels, et cetera. Hierbij moet men bedenken dat ook De Bilt en Bilthoven door het oorlogsgeweld getroffen waren, zodat het een genereus gebaar van de inwoners was. Per schip werden deze goederen vanuit Utrecht vervoerd naar Breskens en Terneuzen. Van daaruit ging het met vrachtwagens naar Aardenburg en Schoondijke.
Walter Dierick uit Aardenburg, die veertig jaar ambtenaar ter secretarie is geweest en een grote belangstelling heeft voor de geschiedenis van de oudste stad van Zeeland, herinnert het zich nog als de dag van gisteren: Ik was toen ruim acht jaar. Tegen het tijdstip dat het konvooi vanuit De Bilt in Aardenburg werd verwacht, waren heel wat inwoners op de Markt samengekomen om de aankomst mee te maken. De ingezamelde goederen werden ondergebracht in een zogenaamde ‘nissenhut’. Later werd alles onder de bevolking verdeeld door de Aardenburgse afdeling van H.A.R.K. aan de inwoners die nagenoeg alles verloren hadden als gevolg van de wekenlange beschietingen.
Er volgde een tweede hulpactie vanuit De Bilt en Bilthoven, nu voor bouwmaterialen. Gedurende de wintermaanden kwamen er ook kinderen uit Aardenburg bij gastgezinnen in De Bilt en Bilthoven logeren.
Een derde en vierde hulpactie volgden op het gebied van cultuur: schoolboeken, schoolborden en leesboeken, waarbij bijvoorbeeld drieduizend boeken werden geschonken aan Schoondijke. Interessant is ook dat er cabaretuitvoeringen door een amateurcabaretgroep uit Bilthoven werden verzorgd in verschillende dorpen in West-Zeeuws-Vlaanderen. Tenslotte werd een vijfde actie georganiseerd, nu vooral voor meubilair, waarbij 60 ton werd opgehaald.
Op 11 juli 1946 brachten de burgemeesters van Aardenburg en Schoondijke een bezoek aan Jagtlust, waar zij werden ontvangen door burgemeester Van den Borch van de gemeente De Bilt. Daar werd aangekondigd dat de inwoners van De Bilt als dank voor hun genereuze hulp een nagedachtenis aangeboden zouden krijgen: een gebrandschilderd raam. Dit raam werd ontworpen door de Bilthovense kunstenaar Jan Boon en werd vervaardigd door het glazeniersatelier Bogtman uit Haarlem.
Het raam toont de wapens van de gemeenten De Bilt, Aardenburg en Schoondijke, de vermelding H.A.R.K. en een dankwoord met als achtergrond enkele oorlogstaferelen, waar ook de beeltenis van de Barmhartige Samaritaan is te ontwaren. Het gebrandschilderde raam werd op 9 januari 1949 officieel gepresenteerd en overhandigd en kreeg een plaats in de trouwzaal van Jagtlust. Hieronder: de ontvangst van de burgemeesters van Aardenburg en Schoondijke.
JJR
Literatuur:
Wiel, Joke van der en Abe Postema, ‘Het raam in de trouwzaal, oftewel De Bilt tast in de buidel’, De Biltse Grift, 29e jaargang, nr.1, 2020, pg 71-79
Bauwens, A. en Geert Stroo, ‘De ketens verbroken. Aspecten van de bezetting en de bevrijding van West-Zeeuws-Vlaanderen 1940-1945’, Heemkundige Kring West-Zeeuws-Vlaanderen, 2019
Gesprek door Jacques Reijniers (Bilthoven) met Walter A.L. Dierick (Aardenburg)
