De eerste kaarten

Middeleeuwse kaarten  waren vooral bedoeld voor twee groepen mensen: reizigers en eigenaars van grond. Voor de eerste groep bestonden er reisbeschrijvingen, die vooral de vorm aannamen van een lijst van plaatsen met een opgave van de afstanden. Voor pelgrims en kooplieden maakte men ook kaarten die zeer schematisch waren.

Daarnaast maakte men kaarten om het bezit van grond vast te leggen. Zij gaven vooral de grenzen van een terrein aan. Soms werden ze gebruikt in een gerechtelijke procedure. Een voorbeeld daarvan is onze oudste bijdrage, de schets uit 1472 waarop grensscheidingen tussen het Sticht en Holland zijn afgebeeld. Ook de kaarten van 1525 en 1539 moeten in dit kader gezien worden. Zo’n kaart was zeer schematisch. Daarnaast maakte men ook wel kaarten om aan de muur te hangen en het eigen territorium te laten zien.

Op al deze kaarten zijn  belangrijke elementen zoals herbergen, kloosters, kastelen en molens aangegeven door plaatjes. Een enkele keer worden buurten of buurtschappen afgebeeld in de vorm van een aantal huizen. Ook bomen werden soms ingetekend. Moderne middelen om de grond op te meten ontbraken natuurlijk en daarom zijn deze kaarten niet op schaal gemaakt en je kunt er dus niet aan zien wat de werkelijke afstanden waren.

De meeste kaarten werden met een penseel op perkament vervaardigd en daardoor gaat het om unieke exemplaren, die niet door de drukpers vermenigvuldigd zijn. In de late middeleeuwen werden wel boeken gedrukt waarin houtsneden van kaarten zijn opgenomen. De Neurenberger kroniek van Hartmann Schedel uit 1495 bijvoorbeeld bevat een kaart van Duitsland, waarop De Bilt echter niet voorkomt.

Populair waren in de zestiende eeuw ook de panoramakaarten, waarop vooral steden waren afgebeeld zoals ze er van een afstand zouden kunnen uitzien, als men althans op een flinke verhoging stond. Op het panorama van Utrecht van Anthonie van den Wijngaerde (1558) ziet men op de achtergrond zowel Oostbroek als Westbroek.

DAB

U bevindt zich op de rondleiding over oude kaarten. Voor het vervolg klik HIER.