De Nieuwe Hollandse Waterlinie, die in de negentiende eeuw ontwikkeld werd, bestond uit terreinen die men onder water kon zetten en uit forten. Drie forten liggen op de grond van de gemeente De Bilt: Voordorp, Griftenstein en Ruigenhoek. De afbeelding toont schepen die bestemd zijn voor de waterlinie in de Utrechtse buitengracht met op de achtergrond de Rijnkade (1893, J.P.C. Grolman, Collectie Het Utrechts Archief).
Toen de Fransen in 1813 uit ons land vertrokken waren, probeerde men de verdediging tegen vreemde invallers beter te organiseren. De Hollandse Waterlinie die in 1672 een deel van het land beschermd had, had Utrecht onverdedigd gelaten. Dat wilde men nu anders doen: een reeks van nieuwe inundaties en forten zou aan de oostkant Utrecht beschermen. In de loop van enkele tientallen jaren ontwikkelde men een verdedigingslijn die men de Nieuwe Hollandse Waterlinie noemde en die effectiever moest zijn en een aantal forten zou omvatten.
Van die forten liggen er nu nog drie binnen de gemeentegrens: Fort Voordorp, de Werken bij Griftenstein en, althans voor een deel, Fort Ruigenhoek. In de periode na 1813 hebben echter verschillende forten geheel of gedeeltelijk gelegen op grond die toebehoorde aan gemeentes die later De Bilt zouden vormen. In de loop van de tijd werd die grond met de forten toegewezen aan de gemeente Utrecht.
In Westbroek lag tot 1954 Fort De Gagel. Westbroek had van 1848 tot 1954 ook een deel van de grond van Fort De Klop.
Maartensdijk bezat Fort De Bilt tot 1830 en Fort Blauwkapel tot 1954.
De Bilt had tot 1896 een deel van de grond van Fort Vossegat, dat op het terrein van de Kromhoutkazerne lag. Vanaf 1859 lag een deel van het inmiddels uitgebreide Fort de Bilt op Biltse bodem en de rest lag in Utrecht. Het Werk aan de Hoofddijk lag binnen de grenzen van De Bilt van 1877 tot 1975. Uiteindelijk zijn al deze forten opgeslokt door Utrecht.
Drie keer zijn de gebieden van de Nieuwe Hollandse Waterlinie onder water gezet: tijdens de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871), tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en tijdens de Tweede (1939-1940). Door de inzet van vliegtuigen en parachutisten bleek echter dat een verdediging met water niet meer werkte.
DAB
Literatuur
K. Floor, Forten en gemeentegrenzen, in: De Biltse Grift september 2017.