In Groenekan stond in het laatste decennium van haar bestaan een fabriek voor het produceren van tegel- en keramiekwerk. Al in 1661 richtte Abraham van der Schilde in Utrecht het bedrijf ‘Westraven’ op voor de productie van dakpannen en vloertegels. Het had gedurende de daaropvolgende periode een rijke historie, ook op het gebied van kunstaardewerk. In 1994 werd het bedrijf overgenomen door de Porceleyne Fles in Delft. Foto: De productie van pijpen in de fabriek in Groenekan circa 1990 (Bron: www.capriolus.nl/nl)
Meer informatie
In 1661 stichtte Abraham Adriaansz. van der Schilde het bedrijf ‘Westraven’ aan de Vaartse Rijn in Utrecht. Het was een fabriek voor de productie van ‘backen en estriken’ (dakpannen en vloertegels). Het bedrijf floreerde door de grote behoefte aan stenen bouwmaterialen als vervanging van hout, dat vaak tot woningbranden leidde. De klei die nodig was als grondstof voor de stenen, was ter plekke aanwezig. De onderneming wisselde vervolgens een aantal keren van eigenaar.
In 1800 werd Hendricus Ravesteijn samen met zijn zonen Huibert en Hendrik de volgende eigenaar van deze Utrechtse steenbakkerij. De zonen bouwden in 1836 een nieuwe fabriek met de naam ‘de Nijverheid’. In 1844 begon men een afdeling voor het produceren van witte ‘Oudhollandse’ tegeltjes. De fabriek verpakte haar tegels in kisten voor de export naar Nederlands-Indië. In die tijd was het gebruikelijk dat stenen en tegels werden gebruikt als ballast om het schip stabieler te laten varen. In 1888 werd Hubert Nicolaas Ravesteijn de nieuwe bedrijfsvoerder samen met Frederik Willem des Tombe. Rond 1900 werkten er 80 mensen bij het bedrijf. Helaas brandde de fabriek aan de Jutfaseweg in 1904 af, maar hij werd herbouwd.
Begin 1908 werd Des Tombe als enige de directeur van het bedrijf en veranderde hij de naam in ‘Tegelfabriek Westraven v/h Gebr. Ravesteijn’. Gedurende de eerste Wereldoorlog lag de productie stil door het grondstofgebrek en de wegvallende export naar Engeland. In 1918 nam de vroegere bedrijfschef J.J.J. Luijn de tegelfabriek over. Kort daarna verhuisde de fabriek naar de voormalige pottenbakkerij ‘Mobach’ aan de Jutfaseweg/Amaliastraat. Het oude pand van ‘de Nijverheid’ werd verkocht. In 1920 breidde het bedrijf uit met de potterie Rembrandt en met architecturale bouwkeramiek. Het werd verplaatst naar Helling 112 (later Heuveloord 112) aan de andere kant van de Vaartse Rijn. Het bedrijf bloeide en groeide met veel export. Interessant is te vermelden dat de ‘gouden daktegels’ voor een koepelmausoleum in Haifa (Israël) door Tegelfabriek Westraven geleverd werden.
De crisis in de jaren dertig liet ook de negatieve sporen na door verlies aan afzet. In 1931 werd Jhr. ir. R. de Brauw de nieuwe directeur. De naam van de firma veranderde in ‘N.V. Faience- en Tegelfabriek Westraven v/h Gebr. Ravesteijn’. Er werd ook een nieuw artikel geproduceerd, ‘potterie’, het maken van sierpotten en vazen. In 1953 kwam men met een nieuwe lijn op de markt, het Chanoir aardewerk. In 1959 werd jhr. De Brauw opgevolgd door de nieuwe directeur C. de Jong, die voordien vertegenwoordiger was van de Porceleyne Fles. Er kwamen beeldend kunstenaars in dienst om te werken aan plastieken en wanddecoraties voor toepassingen in gevels en herenhuizen. Ook experimenteerden grafici met tegelontwerpen voor bijvoorbeeld souvenirstegels en herdenkingstegels.
In 1963 werd de fabriek een dochteronderneming van de Porceleyne Fles te Delft, maar de naam ‘Westraven’ bleef bestaan. De heer Slier, de nieuwe directeur, verplaatste op 1 september 1985 de ‘b.v. Faience- en Tegelfabriek Westraven anno 1661’ naar de Groenekanseweg 246 te Groenekan. Het pand aan de Helling werd gesloopt.
In 1994 werd het bedrijf gesloten en fysiek opgenomen in de Porceleyne Fles in Delft. Het betekende het einde van een fabriek met een rijk verleden, waarvan een korte periode in Groenekan. Foto onderaan: de fabriek in Groenekan tijdens de productie. (privédocument Ger van Ree)
Na de daarop volgende afbraak van de fabriek verrees op de locatie aan de Groenekanseweg 246 later een bedrijfsverzamelgebouw, in de volksmond bekend als de ‘Glasbak’.
JJR/TW
Literatuur:
www.capriolus.nl/nl (contemporary ceramics); contact Ger van Ree
Usine Bulletin, ‘Utrechts Fabricaat. De Potterie van Westraven’, feb 1998, pg 7-9
Bunt, H. van de , ‘Hermens exposeert bij WVT’, De Vierklank, 19 dec 2018
Hermens, M. ‘Faience en Tegelfabriek Westraven 1844-1994’, Nobelreeks, 2004
Voor meer foto’s zie ook www.usine-utrecht.nl/tegelfabriek-ravesteyn-westraven/