Op 8 -10-2018 werden in Bilthoven bij de rotonde aan het begin van de Jan Steenlaan en de Soestdijkse weg Noord een drietal kunstwerken onthuld. Het waren cortenstalen cirkels met in elke cirkel afbeeldingen van een passer en een winkelhaak, symbolen die betrekking hebben op de vrijmetselarij. Daaromheen staat een spreuk die verwijst naar waarden die de vrijmetselaars willen uitdragen. Het zijn: Op u komt het aan; Ken u zelve en De medemens tot steun.
De Grootmeester van de Orde van Vrijmetselaren, Gerrit van Eijk schonk dit kunstwerk aan de gemeente De Bilt om daarmee tot uitdrukking te brengen dat Bilthoven met rond 22.000 inwoners een concentratie van 250 vrijmetselaars heeft, hoger dan waar ook in Nederland. (Foto’s Dick Berents 2019)
De geïnstitueerde vrijmetselarij, die al oud is en opgericht is in 1717 in Londen in het Verenigd Koninkrijk, werd vandaaruit in de achttiende en negentiende eeuw wereldwijd verspreid. In 1734 werd in Den Haag de eerste loge in de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden gesticht.
De vrijmetselaars voelden en voelen zich verbonden met de middeleeuwse organisaties van kathedralenbouwers. Vandaar de symbolen zoals passer, winkelhaak en troffel en het ideaal om de geest te bewerken als een bouwsteen die gepolijst en vervolmaakt moest worden. Uit de organisatie van kathedralenbouwers, een soort gilde, stamt ook het stelsel van leerling, gezel en meester. Een gelijksoortige rangorde is terug te vinden bij de vrouwelijke tegenhanger van de vrijmetselarij, de orde van weefsters of Vita Feminae Textura, waar de leden beginnen als spinster en opklimmen tot weefster en uiteindelijk ontwerpster.
De vrijmetselarij heeft als idealen verdraagzaamheid, gelijkheid en het afwijzen van dogmatische opvattingen. Informatie, discussie en gemeenschappelijk overleg tussen de logebroeders staan centraal in de bijeenkomsten. Uiteindelijk is het de bedoeling dat deze geestelijke verrijking ook de medemens ten goede komt. Het gaat om het zoeken naar wat verbindt en wat de ‘de medemens tot steun’ kan dienen.
De vrijmetselarij is georganiseerd via loges (groepen mannen) die lokaal gevormd zijn, maar tegelijk deel uit maken van een landelijke en uiteindelijk wereldwijde organisatie.
In Bilthoven woonde sinds het ontstaan van het dorp een grote groep bewoners die niet onmiddellijk met een traditioneel kerkgenootschap verbonden waren. Er leefden nogal wat vrijdenkers, antroposofen, theosofen en vrijzinnige protestanten. Het vermijden van dogma’s en het kiezen voor tolerantie pasten bij deze bewoners.
Hoewel er zeker vrijmetselaars in Bilthoven woonden, kwam er pas in de jaren dertig een eigen maçonnieke organisatie tot stand. Het was de Maçonnieke Kring (1931), gevormd door Bilthovense vrijmetselaars die elders lid waren van een loge. Zeer bijzonder is de gemengde loge Le Droit Humain die vergaderde aan de Julianalaan 102 en die opgericht is door mevrouw Van Blommenstein-Land. Deze gemengde loge is een vrij zeldzaam verschijnsel in de maçonnieke wereld. Na de Tweede Wereldoorlog ging deze loge in Utrecht vergaderen.
De Duitse bezetters verboden de vrijmetselarij in 1940. Na de oorlog kwam vanaf 1970 in de Woudkapel de loge ‘De Unie van Utrecht’ bij elkaar. Veel activiteiten concentreerden zich in Huize Het Oosten, een wooncentrum van en voor vrijmetselaars, maar ook een centrum waar verschillende loges vergaderden., zoals de loge ‘De Ster in het Oosten (heropgericht in 1961) en ‘De Drie Grote Lichten’ (opgericht in 2003) en de vrouwelijke werkgemeenschap ‘Alma Mater’. Tegelijk is Huize Het Oosten een landelijk centrum voor activiteiten van vrijmetselaars.
PvH
Literatuur:
Jan Prins, Bestemming bereikt, Bilthoven als spiritueel centrum. 2011.
Idem, ‘De vrijmetselarij in onze gemeente’, in De Biltse Grift, december 2011.
https://www.vrijmetselarij.nl
https://nl.wikipedia.org/wik/vrijmetselarij
Zie ook Huize het Oosten op deze site.
