Op de foto is te zien wat er over is van fort Vossegat. Het is nu te vinden op het terrein van de Utrechtse Kromhoutkazerne, maar vanaf 1815 tot 1896 lag het grotendeels binnen de grenzen van gemeente De Bilt. (Het Utrechts Archief, catalogusnummer 905614. Foto D.C. Goossen, 2011).
Het fort werd tussen 1815 en 1826 gebouwd. Daarvoor was er in 1787 op dezelfde plaats al een opstelplaats voor geschut. In 1849-1851 werd het fort uitgebreid met een eilandje met en brug en een bomvrij wachthuis. Op dit zogeheten ‘reduit’ kon de bezetting zich terugtrekken als de vijand voor het fort stond. In 1861 werd bij fort Vossegat een inundatiesluis gebouwd, waarmee het water van de Kromme Rijn tegengehouden kon worden. Die rivier trad als dat gebeurde, buiten de oevers en zette de omgeving onder water.
In 1896 kwam Fort Vossegat door een grenscorrectie op Utrechts gebied te liggen. Inmiddels was de militaire betekenis van het fort afgenomen. Dit kwam door de bouw van een tweede reeks forten in de jaren 1869-1870, waaronder Rhijnauwen en Vechten. Deze tweede reeks was, meer dan de reeks forten die vanaf 1815 gebouwd werd, bedoeld om Utrecht te beschermen tegen verder reikend geschut.
In de twintigste eeuw verdwenen drie bastions, aarden wallen en de fortgracht van fort Vossegat. Daarom zijn deze op de bovenstaande foto uit 2011 niet meer te zien.
Een bijzondere gebeurtenis en een bijzonder gebruik
Op 5 september 1912 kwamen tijdens een oefening met het bouwen van een brug zes militairen om het leven. Slechts twee van de zestien personen die in het water terecht kwamen konden zwemmen. Het gevolg was dat er werd gepleit voor zwemles voor militairen. Overigens was er al vanaf 1906 een soort ‘zweminrichting’ bij fort Vossegat. In 1915 werd naast het fort het zwembad Kromme Rijn geopend. Dit zwembed was gemaakt van hout, omdat de “Verboden Kringenwet” stenen gebouwen bij het fort verbood. In 1964 werd het nieuwe zwembad De Krommerijn geopend, op een andere locatie in de buurt.
Ook al was fort Vossegat vanaf 1896 geen Bilts fort meer, het had vanaf 1920 enkele jaren betekenis voor De Bilt en met name voor het KNMI. We lezen in een bijdrage vanwege de Landbouwhogeschool in Wageningen:
‘Sedert Augustus 1920 verbreidt het militaire radiotelegrafische station van het fort „Vossegat” bij Utrecht, dat dooreen afzonderlijke telefoonlijn met het Meteorologisch Instituut is verbonden, het verkort telegrafisch [landbouw]weerbericht langs draadloozen weg. Ook vindt door dit station de radiotelegrafische verspreiding plaats van het avond-weerbericht, tot het opstellen waarvan de dienst van het Instituut sedert Mei 1912 is uitgebreid. De avondweerdienst komt in bepaalde tijden van het jaar ook de nacht vorst voorspelling ten goede. […] In 1923, misschien zelfs eerder, zal het Meteorologisch Instituut te De Bilt de beschikking krijgen overeen eigen zendstation, zoowel voor draadlooze telegrafie als telefonie, waardoor de tegenwoordige wel eenigszins omslachtige wijze van verbreiding een belangrijke verbetering zal ondergaan.’
AD
U bevindt u op de Rondleiding over de Hollandse Waterlinie. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
Chr. Will, Sterk Water. De Hollandse Waterlinie (4e druk, Utrecht 2011).
Kees Floor, ‘Forten en gemeentegrenzen’, in: De Biltse Grift (september 2017).
Dr. D van Gulik, ‘Landbouwweerkunde’, in: Mededeelingen van de landbouwhogeschool en van de daaraan verbonden instellingen (Wageningen 1923) 3v.
Utrechts archief, catalogusnr. 601926. Afbeelding van een oefening door de Genietroepen, waarbij een noodbrug wordt aangelegd bij het Fort Vossegat te Utrecht. Datering 1925-1935
