In het midden van de twintigste eeuw startte F.C. Brinkerink aan de Rembrandtlaan 78 in Bilthoven een kostschool. Deze onderwijshervormer wilde de leerlingen langer samen onderwijs geven voordat zij naar verschillende schooltypen werden verwezen. Foto: Frans C. Brinkerink met zijn vrouw, personeel en leerlingen voor het huis in de jaren dertig. (Beeldbank Historische Kring ‘D’Oude School’, De Bilt)
Kennisoverdracht aan de jeugd is al eeuwenlang een onderwerp waarover veel verschil van mening bestaat. De kern is: laat je een kind zelf kennis ontdekken en verzamelen of dwing je het kind de door volwassenen uitgezochte en voorgelegde kennis met de bijbehorende vaardigheden tot zich te nemen? Een probleem dat daar nog bij komt, is op welk moment in het leven van het kind de kennis overgedragen moet worden. Het laatste was vooral een sociaal probleem: is kennis hebben of kunnen ontvangen ook milieu gebonden? Ook in Bilthoven waren onderwijshervormers met deze kwesties bezig. Bekend is Kees Boeke die in de jaren dertig met zijn Werkplaats nieuwe onderwijs vormen introduceerde. Minder bekend is de naam van Frans Brinkerink.
De filosoof en classicus Frans C. Brinkerink (1906-2003) begon in de jaren dertig aan de Rembrandtlaan 78 in Bilthoven een kostschool. Van 1941 tot 1944 was deze kostschool gevestigd in de villa Ensah bij het station in Bilthoven. De kostschool heette Phaedo, een figuur uit een van de dialogen van Plato. Phaedo werd vooral bevolkt door jongens die heftig puberden en niet wilden of niet konden leren, maar die toch een diploma moesten halen. Daarnaast gaf Brinkerink bijles aan het Nieuwe Lyceum in Bilthoven. Zijn bezwaren tegen het reguliere voortgezet onderwijs waren de overvloedige aandacht voor de klassieke talen, de geringe aandacht voor de moderne talen en het Nederlands en de zware druk van veel huiswerk.
Na de oorlog wilde Brinkerink zijn ideeën verwezenlijken. Hij huurde in 1948 in Driebergen het kasteel Sterkenburg en begon daar zijn nieuwe school genaamd Jeugdland Pheado, soms ook Phaido genoemd. De school moest een gemeenschap zijn waarin alle schooltypen, zoals lager onderwijs, voortgezet onderwijs, nijverheids- en landbouwonderwijs in één gebouw bijeengebracht werden en waar geen scheiding zou zijn tussen algemeen vormend en beroepsonderwijs. De kinderboekenschrijver A. D. Hildebrand schreef een spannend boek, De Geest van Kasteel Sterkenburg, waarin leerlingen van Jeugdland misdadigers onschadelijk wisten te maken en zo propaganda maakten voor hun school.
Het experiment met het nieuwe onderwijs echter mislukte. In 1951 ging Jeugdland failliet. Het ideaal van Brinkerink om leerlingen zo lang mogelijk bij elkaar te houden en ze niet onmiddellijk over verschillende onderwijsvormen en leerniveaus te verspreiden, leeft wel voort in ideeën als de middenschool en de verlengde brugklas. Brinkerink heeft wel degelijk een probleem in onderwijsland gesignaleerd dat nog steeds niet afdoende is opgelost.
PvH
Literatuur:
Piet de Rooy, Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland. Amsterdam 2018.
Jitte Roosendaal, ‘Herinneringen aan Phaedo, 1939-1943’, De Biltse Grift, september 2010.
