Henk Vredeling (1924-2007) was een Nederlands politicus, kamerlid, Europarlementariër en minister. Ondanks zijn afkeer van uniformen werd hij minister van Defensie in het Kabinet Den Uyl. Hij drukte, tegen de wens van zijn partij in, de aanschaf van F16 straaljagers door. Vredeling was bekend om zijn onverbloemde uitspraken en het zogeheten asbakincident. Zijn urn is bijgezet op begraafplaats Den en Rust in Bilthoven. Foto hierboven: Vredeling tijdens de behandeling van de Defensienota in de Tweede Kamer in 1974 (foto: Bert Verhoeff Coll. Nationaal Archief)
De in Amersfoort geboren Hendrikus Vredeling studeerde landbouwkunde in Wageningen en vervulde in de periode 1950-55 diverse functies bij de Algemene Nederlandse Landarbeidersbond. In 1956 kwam hij voor de PvdA in de Tweede Kamer als woordvoerder op het terrein van de landbouw. Van 1958 tot 1973 zat hij in het Europees parlement.
In 1973 werd hij minister van Defensie in het kabinet Den Uyl, waar hij zich liet kennen als een eigenzinnige bewindsman. Zo stond hij in 1973 tijdens de Jom Kippoeroorlog in het geheim toe dat Amerikaanse militaire vluchten naar Israël een tussenstop maakten op Schiphol. Ook voorzag hij Israël van wapens zonder dat Den Uyl of andere ministers daarvan op de hoogte waren gesteld. Dat leverde hem de opmerking van Den Uyl op: “Zet Heer, een wachter voor mijn lippen, behoed de deuren voor mijn mond”, waarop Vredeling onmiddellijk antwoordde met “Opdat er mij ter genen stond iets onbedachtzaams zou ontglippen”.
Olieboycot en autoloze zondag
Dat was kenmerkende taal van gereformeerde mannenbroeders onder elkaar. Hij had, zo verklaarde hij achteraf, “de joden al een keer zien afdrijven. Toen kon ik dit niet voorkomen. Ik dacht dat zal me geen tweede keer overkomen”. Dit optreden leidde echter wel tot een olieboycot door de Saudi-Arabische minister voor oliezaken Yamani. Voor Nederland betekende dat een energiecrisis, de oproep door premier Den Uyl tot energiebesparing (gordijnen dicht) en de invoering van een autoloze zondag.
Een ander staaltje van eigenzinnig optreden was zijn beslissing om F-16 gevechtsvliegtuigen aan te schaffen tegen de wil van zijn partij in. Hij was voorstander van een sterke westerse defensiemacht, terwijl het linkse deel van zijn partij daar heel anders over dacht.
In 1976 barstte de Lockheedaffaire los nadat gebleken was dat Prins Bernhard zich had laten omkopen door deze vliegtuigbouwer. Vredeling besloot, zeer tegen de zin van de krijgsmacht, dat de prins zijn militaire taken moest neerleggen. Verder besliste hij dat de dienstplicht van eenentwintig naar veertien maanden terugging en dat lesbiennes, homoseksuelen en transgenders tot de krijgsmacht werden toegelaten
Nog voor het einde van de kabinetsperiode werd hij lid van de Europese Commissie, waarvan hij in de periode 1977-1981 vicevoorzitter was. Naast zijn politieke loopbaan zat hij van 1981 tot 1985 in de Emancipatieraad en daarna, vanaf 1987, in de Adviesraad Vrede en Veiligheid.
Incidenten.
Bij het grote publiek is Vredeling vooral bekend door zijn ongezouten kritiek en opzienbarende uitspraken. Zo noemde hij tot grote verontwaardiging van een aanzienlijk deel van de bevolking prins Bernhard in een interview met HP de Tijd in 1985 “een typische mof en uniformgeil”. Ook NAVO secretaris Joseph Luns moest het ontgelden in Vrij Nederland: “Hij praat naar hij verstand heeft, en dat is niet veel”. En hij was kritisch over zijn collega Max van der Stoel “die daar met zijn benepen bekkie achteraan loopt”. Het kwam nooit meer goed tussen hen.
Het meest spraakmakend was de asbakaffaire in 1979. Volgens het verhaal smeet Vredeling in een hotel in Straatsburg een whisky fles (of fles whisky) door een spiegelruit in de bar uit woede over een ruzie met zijn collega-Eurocommissaris Roy Jenkins. Eerder die dag had hij ook Europarlementariër Jim Janssen van Raay beledigd en beide incidenten werden bij het navertellen gecombineerd tot het gooien van een asbak naar het hoofd van Janssen van Raay. Overigens was het volgens Vredeling slechts een flesje sodawater geweest. De spiegelruit ter waarde van 25.000 was echter wel gebroken.
Henk Vredeling overleed in 2007 in Huis ter Heide op 82-jarige leeftijd. Zijn urn bevindt zich op Den en Rust.
WK
Literatuur:
W. Breedveld: Voor de duvel niet bang. Jaarboek Parlementaire geschiedenis 2008, p.131-133.
Digibron. Reformatorisch Dagblad 18-12-1985. Uitspraken van Vredeling vallen verkeerd.
Wikipedia. Henk Vredeling.
Parlement.com. Ir. H. (Henk) Vredeling.