Dicht bij de kruising van de Biltse Rading en de Blauwkapelseweg stond vroeger een versterkt huis met een toren en een slotgracht, het Huis Overdevecht. De plaats ervan is te zien op de bovenstaande kaart van Bernard de Roij uit 1696.
Het gerecht Overdevecht bestond al in de twaalfde eeuw in de nabijheid van Utrecht en het kreeg later ook rechtsmacht in de richting van De Bilt. De familie Over de Vecht had een versterkt huis vlak buiten Utrecht op de plek waar nu de roomskatholieke begraafplaats Sint Barabara is, maar moest dit huis verkopen.
Een nieuw huis Overdevecht werd vermoedelijk al in de dertiende eeuw bij De Bilt gebouwd. Het werd het nieuwe centrum van het gerecht. Omstreeks 1250 had Ludolf van Overdevecht een heel groot gebied in leen, dat het latere Maartensdijk en het westen van De Bilt omvatte. In de veertiende eeuw werd het huis in documenten genoemd, liggend aen die Nyeuwe Bilt.
Vermoedelijk is het versterkte huis verwoest in de Stichtse Oorlog die van 1481 tot 1483 werd gevoerd tussen de bisschop en Maximilaan van Oostenrijk enerzijds en de steden Utrecht, Amersfoort en Montfoort aan de andere kant. Ofwel de Habsburgs-Hollandse partij heeft het vernietigd of de stad Utrecht, die zo’n kasteel vlak buiten de stad als een bedreiging zag. De Stichtse Kroniek, die juist deze jaren behandelt, noemt overigens wel een Jan Over de Vecht, die lid was van de Oude Raad van de stad, maar niet het huis. Omstreeks deze tijd werd het gerecht ook een onderdeel van het gerecht Oostbroek.
In 1527 noteerde Pieter Aelmansz, de stadssecretaris van Naarden, wat de monnik Lapp uit Oostbroek daarover nog wist te vertellen. Tussen de boerderij van Adriaen Ghysbertsz aan de Steenstraat en die van Albert van Kuyl liep een steeg, de Centenlaan of Sintellaan. Daaraan lag volgens Lapp, dichter bij de boerderij van Albert, een grote hofstede omringd door grachten. Pieter Aelmansz ging er datzelfde jaar kijken en vond er de resten van een zware toren met een zaal. Het ging dus om een versterkt huis met een toren en een zaal en een gracht, een bescheiden kasteel dus. Dergelijke huizen komen we in de late middeleeuwen vaak tegen. Het kan er hebben uitgezien als het kasteel Liesvelt in de Alblasserwaard op de afbeelding onderaan deze bijdrage die A. Rademaker in 1631 tekende.
In 1696 publiceerde Bernard de Roij (of Le Roy) de Nieuwe Kaart van den Lande van Utrecht. Daarop staan de restanten van het huis Overdevecht aangegeven als een gestippeld vierkantje. Bernard de Roij was landmeter en zijn kaarten waren heel nauwkeurig. Als we zijn resultaten projecteren over Google Maps, kunnen we de locatie van het huis Overdevecht vaststellen: ter hoogte van de volkstuinen bij de kruising van de Blauwkapelseweg en de Biltse Rading (zie de geprojecteerde kaart hieronder).
J.H.W. Meijer schreef dat men bij het graven van de zuiveringssloot op die plek bakstenen van 32 x 15 x 8 cm. heeft aangetroffen.
Met dank aan mijn buurman Tino de Froe,
DAB
U bevindt u op de Rondleiding over de Stichtse Lustwarande. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
C. Dekker, Het Krommerijngebied in de middeleeuwen, een institutioneel-geografische studie, Utrecht 1983.
J.W.H. Meijer, Kleine historie van De Bilt en Bilthoven, Bunnik 1995.
S. Hagers, De Bilt in kaart gebracht z.pl. 2012.
