In deze karikatuur wordt Abraham Kuyper afgebeeld (1837-1920), bijgenaamd Abraham de Geweldige, theoloog, predikant, staatsman en journalist, leider van het gereformeerde volksdeel, oprichter van de Anti Revolutionaire Partij en de Vrije Universiteit alsook minister-president (1901-1905). (Tekening van Albert Hahn, 1904, public domain). Twee burgemeesters van drie gemeenten die nu deel uitmaken van De Bilt, hadden veel met Kuyper te maken. Het betreft de Maartensdijkse burgemeester Coenraad van der Voort van Zijp (1871-1935) en de burgemeester van Westbroek en Achttienhoven Jan Hendrik de Waal Malefijt (1852-1931)
Van der Voort van Zijp
Van der Voort van Zijp volgde Kuyper in 1913 op als leider van de antirevolutionairen in de Tweede Kamer. Een sterke leider was deze gewezen predikant in de Kamer niet. Hij moest het leiderschap van zijn fractie in 1919 opgeven; hij bleef wel tot 1925 volksvertegenwoordiger. Van der Voort van Zijp was van 1924 tot 1935 burgemeester van Maartensdijk. Hij kwam in de jaren dertig in rechts-nationalistisch vaarwater terecht. Hij was één van de oprichters van de Nationale Unie, een rechts-autoritaire beweging, en in de jaren dertig werd Van der Voort van Zijp een van de leidende figuren van de NSB. Bij zijn begrafenis in 1935 waren honderden NSB-leden aanwezig en was er een erewacht van deze beweging.
(Foto van Van der Voort van Zijp uit 1923 , Nationaal Archief, public domain)
De Waal Malefijt
Anders ging het met Van der Voorts generatiegenoot Jan Hendrik de Waal Malefijt (1853-1931) die van 1890 tot 1903 burgemeester van Westbroek en Achttienhoven was. Hij was een overtuigd volgeling van Abraham Kuyper in de kerk en de politiek. Ook De Waal Malefijt was lang lid van de Tweede Kamer; hij werd daarin vanaf 1897 drie maal gekozen. Aan De Waal Malefijt werd in 1909 het ministerschap van Koloniën aangeboden. Hij aarzelde lang: hij kende Indië alleen uit de kamerstukken. Ten slotte nam hij het ambt op zich, in de woorden van zijn biograaf A.Th. van Deursen in de vaste overtuiging dat deze taak hem van Godswege was opgelegd.
Kuyper was niet tevreden over De Waal Malefijt, omdat deze laatste meende, dat de antirevolutionaire leuze bijzonder onderwijs regel, openbaar onderwijs uitzondering in Nederlands-Indië moeilijk toegepast kon worden, en dat de zending niet als zodanig, doch alleen als instituut van sociale zorg op steun van de overheid aanspraak kon maken. Na zijn afreden in 1913 werd Malefijt in 1914 burgemeester van Katwijk. Van Deursen geeft als eindoordeel: De Waal Malefijt was een man die met beperkte middelen tot het uiterste van zijn mogelijkheden is gegaan. Ondanks een wankele gezondheid, een zwakke stem en een schuchtere verschijning wist hij zich ruim vijftig jaar in het politieke leven te handhaven als een voorman in het tweede gelid.
(Foto: de voorzittershamer van de gemeenteraad van Westbroek, zoals De Waal Malefijt die in handen gehad zou kunnen hebben. Collectie Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, Breukelen.)
AD
Literatuur:
A. Doedens, Burgemeester ds. Coenraad van Voort van Zijp.(1871-1935), in: St. Maerten, nr. 34 (mei 2008) 9-15.
A.Th. van Deursen, in: Biografisch Woordenboek van Nederland.
Zie de site: http://resources.huygens.knaw.nl/bwn/BWN/lemmata/bwn3/waalmalefijt