Laan 1813, een laan met eengezinswoningen uit de jaren vijftig, loopt evenwijdig aan De Akker en de Soestdijkseweg Zuid. Wat opvalt is het jaartal. Waarom moest er een laan naar dat jaartal worden genoemd. Afbeelding: het naambordje van Laan 1813 (Foto PvH)
Voor veel inwoners van De Bilt is 1813 niet een bekend jaartal zoals bijvoorbeeld 1572 (Den Briel), 1672 (het Rampjaar) of 1940-1945. Toch is 1813 een belangrijk jaar in de geschiedenis van ons land. Het was het jaar waarin het land zich bevrijdde van de Franse overheersing en waarin Napoleon, nadat hij verslagen en gevangen genomen was, naar Elba werd verbannen. Ons land was van 1810 tot 1813 als een verzameling departementen onderdeel van het Franse keizerrijk.
In Nederland besloten drie mannen op 17 november 1813 gebruik te maken van het vertrek van de Fransen en een voorlopig bestuur te vormen. In hun proclamatie , die begon met de zin: ’Oranje boven, Holland vrij’, legden Gijsbert van Hogendorp, Frans Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum de grondslag voor een nieuw Nederland. Het was geen republiek maar een koninkrijk en wel onder de Oranjes die in 1795 het veld hadden moeten ruimen.
Willem Frederik prins van Oranje-Nassau, later koning Willem I, landde op 30 november 1813 in Scheveningen. Hij werd aangesteld tot ‘soeverein vorst’, maar moest wel beloven dat er een grondwet zou komen. Van Hogendorp had er al een klaar liggen. In 1815, nadat ook België bij Nederland gevoegd werd, trad de grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden in werking. Tot de grondwetswijzigingen van J.R. Thorbecke in 1848 zou deze grondwet vrijwel ongewijzigd van kracht zijn.
Het jaartal 1813 raakte op de achtergrond door de terugkeer van Napoleon in 1815 en zijn beslissende nederlaag bij Waterloo op 18 juni van dat jaar. Dat werd een soort nationale feestdag in veel Europese landen. In Nederland vierde de bevolking Waterloodag tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Vlaggen, klokgelui en feestelijkheden hoorden erbij.
Zeker elke 50 jaar waren er plechtige bijeenkomsten met redevoeringen en bundels met herdenkingsartikelen. In 1863 viel zelfs het besluit, een monument op te richten. Door partijgekibbel en ruzie over de vormgeving kwam het pas in 1869 gereed. Het staat op Plein 1813 in Den Haag. Herdenkingen in 1913, 1963 en 2013 volgden, maar zij gingen toch een beetje aan de bevolking voorbij.
Hieronder: de viering van de onafhankelijkheid in De Bilt in 1813. (Collectie Veldhoven)
PvH
Literatuur:
Ido de Haan, Paul den Hoed en Henk te Velde (ed), Een nieuwe staat. Het begin van het Koninkrijk der Nederlanden, Amsterdam 2013.
