Marcel Minnaert was een internationaal bekende Utrechtse hoogleraar sterrenkunde. Hij heeft ruim 16 jaar in De Bilt gewoond. De familie van zijn moeder was niet onbemiddeld en zo konden moeder en zoon in 1920 in De Bilt (nu Bilthoven) aan de Parklaan 88 een huis laten bouwen, dat er nog altijd staat. Boven op het huis staat een plateau voor waarnemingen aan de sterrenhemel. Afbeelding: een portret dat in 1942 is geschilderd in Sint Michielsgestel (Collectie Utrechts Archief creative commons licence).
Marcel Gilles Jozef Minnaert werd op 12-2-1893 in een liberaal gezind lerarengezin geboren in Brugge (België). Hij was een zeer talentvolle leerling en student en promoveerde al in 1914 tot doctor in de biologie aan de Rijksuniversiteit Gent. Hij was ook van jongs af aan actief in de strijd voor de rechten van de Nederlandse taal in België en meer in het bijzonder voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit, waar het Frans de officiële onderwijstaal was.
Zo koos hij voor het ‘activisme’, voor samenwerking met de Duitsers die aan het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914 België hadden bezet. Hij werd in 1916 benoemd tot hoogleraar natuurkunde aan de door de Duitse bezetters vernederlandste universiteit van Gent. Maar eerst moest hij nog een jaar in Leiden zich meer in het bijzonder in de natuurkunde bekwamen.
In 1918 aan het einde van de Eerste Wereldoorlog vluchtte hij met zijn moeder naar Nederland om aan vervolging door de Belgische regering wegens collaboratie met de Duitsers te ontkomen. Hij werkte in De Bilt op het Meteorologisch Instituut (het KNMI) en aan de universiteit vanaf 1919, waar hij als buitengewoon hoogleraar in 1937 de opvolger werd van A.A. Nijland. De aanstelling tot gewoon hoogleraar volgde in 1947. Bestudering van de sterrenhemel en de zon met haar verschijnselen werd zijn specialiteit.
Naast de sterrenkunde toonde hij grote belangstelling voor de didactiek van het onderwijs in de natuurkunde. Hij introduceerde practica op de Werkplaats in Bilthoven maar gaf ook op de universiteit veel aandacht aan didactiek voor aanstaande leraren natuurkunde. Zo publiceerde hij in 1936 de driedelige uitgave De Natuurkunde van ’t Vrije Veld, waarin hij voor een breed publiek een veelheid van verschijnselen als onweer, bliksem, eb en vloed, druppelvorming, het ontstaan van nevel en dauw en het doen van eenvoudige metingen verklaarde.
In Nederland bleef hij tot midden jaren dertig bekommerd om de taalstrijd in Vlaanderen en de naar Nederland uitgeweken activisten. Hij was actief in de Dietsche Bond en het Algemeen Nederland Verbond. Niet voor niets heette het huis aan de Parklaan Huize De Blauwvoet en stonden op de gevel citaten uit het gelijknamige gedicht van Albrecht Rodenback (1856-1880): ‘Vliegt de Blauwvoet’ (een soort meeuw) en ‘Storm op zee’. Rodenbach was als student zeer actief in de Vlaamse taalstrijd. Voor Minnaert, overtuigd communist, maar nooit partijlid, en pacifist waren in de jaren dertig fascistische en nationaal socialistische ontwikkelingen in Vlaanderen en Nederland reden om met de Vlaamse en Groot-Nederlandse beweging te breken.
Minnaert overleed op 26 oktober 1970 in Utrecht, waar hij in 1936 vanwege zijn betrekking bij de sterrenwacht naartoe was verhuisd. Men gaf zijn naam aan het Minnaertgebouw in Utrecht, waar instituten van verschillende exacte vakken zijn gevestigd.
PvH
U bevindt u op de Rondleiding Wetenschappers. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
L. Molenaar, De rok van het universum. Marcel Minnaert. Astrofysicus, 1893-1970. Amsterdam – Leuven 2003;
L. Molenaar, ‘Marcel Minnaert, Astronoom en natuurkundige’, De Biltse Grift, september 2007;
Daniel Vanacker, Het aktivistisch avontuur. Gent 1991.
