In de Bataafse of ook Franse tijd (1795-1813] werden de grondslagen gelegd voor moderne rechtspraak en bestuur. Te denken valt gekozen gemeentebesturen, invoering van het kadaster en een gecentraliseerde belastingheffing. Daarvoor waren data nodig, bijvoorbeeld door een algemene volkstelling. [Wikipedia, ‘Volkstelling in 1925’]
Tot 1971 werden veertien algemene bevolkings-tellingen in ons land gehouden. De eerste stamt uit 1795/6. De gegevens werden per dorp of stad door fysieke telling verzameld. In augustus 1795 kreeg het Westbroekse municipaliteits- of gemeentebestuur de opdracht van het nieuwe gewestelijke bestuur van Utrecht om gegevens over de bevolkingssamenstelling van Westbroek te leveren. Jasper van den Helm, de een paar maanden tevoren nieuwbenoemde schout berichtte namens de ‘municipaliteit‘ [gemeente] dat er 118 mannen, 116 vrouwen, 209 kinderen en 47 dienstboden in Westbroek woonden. (In plaats van het huidige woord burgemeester werd tussen 1795 en 1825 de term schout gebruikt.) Van den Helm meldde ook dat er ’10 huysleggers of dienstboden bij de week en 1 simpele’ waren. (Het woord ‘simpele’ stond voor het hedendaagse begrip ‘geestelijk gehandicapte’.) Er waren, zo telde Van den Helm in het totaal 501 inwoners. Hij besloot zijn bericht aan het nieuwe bestuur van het gewest Utrecht met de in die dagen passende wens van ‘Heyl en Broederschap’. Uit een andere bron weten we, dat de Westbroekse bevolking in 1809 31 procent katholieke en 69 procent ‘gereformeerde’ inwoners telde. Vandaag de dag worden er geen fysieke volkstellingen meer gehouden. De data worden door het CBS thans op een andere wijze verzameld.
AD
Bron: Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, toegang 1047, nr. 9 (brieven en aanschrijvingen, ingekomen bij het gerecht, met minuten van uitgaande stukken, 1749, 1751, 1759, 1762, 1763, 1765, 1774, 1776, 1777, 1779, 1781, 1782, 1785, 1788, 1795-1801, 1803, 1805-1811) 54. Voorts: Wim van Schaik, In de maat en uit de pas Utrechtse dorpsbesturen 1780 – 1830 [diss. Univ. Utrecht 2018] p. 31.
De opgave van Jasper van den Helm