Er was een tijd dat De Bilt een agrarisch dorp was met een groot aantal verspreid gelegen boerderijen. Hiervan zijn er nog maar een paar bewaard gebleven en die hebben merendeels een andere functie gekregen. Om een idee te krijgen hoe het leven op de boerderij was, geven we hier een verslag van het leven op de boerderij Weltevreden die in 1969 werd afgebroken. Deze lag aan het eind van een onverhard pad in het verlengde van de Looydijk (Ouwe Looye), niet ver van de huidige sporthal en het H.F. Witte Centrum in De Bilt. Jan van Voorthuizen kwam in 1948 als boerenknecht in dienst en vertelt het volgende over de tijd dat alle werk handwerk was en mechanisatie nog ver in het verschiet lag. Afbeelding: Boerderij Weltevreden in 1963 (Foto WK).
De pachter van de boerderij was Dirk van Brenk, die er woonde met twee zoons, Jan en Peet. Peet was getrouwd en had twee kinderen. Zij woonden bij Dirk en zijn vrouw in de centrale boerderij. Jan had geen kinderen en woonde met zijn vrouw in het naastgelegen bakhuis. Voor hun huwelijk sliepen de jongens met de knecht in het hooi. Als je het bakhuis binnenkwam, trof je als eerste een glimmend gepoetste koperen pomp aan, waaruit helder en smakelijk water kwam.
Weltevreden was een gemengd bedrijf met aardappelen, rogge en voederbieten als belangrijkste akkerbouwproducten, en koeien, varkens en kippen als belangrijkste levende have. Het voeren van varkens en kippen gebeurde met de hand en vooral de varkens lieten met veel geknor en geschreeuw weten dat ze honger hadden. Daarnaast was er een groentetuin annex boomgaard voor eigen gebruik.
De dag begon tussen 4 en 5 uur met het melken van de circa 15 koeien. ’s Zomers gebeurde dat in de wei, ’s winters in de stal. De melker bond de achterpoten van de koe met een touwtje aan elkaar om te voorkomen dat de melkemmer werd omgetrapt. De verse melk ging door een zeef in een melkbus, die vervolgens aan de weg werd gezet om te worden opgehaald door de melkrijder. Aan het einde van de middag herhaalde dit ritueel zich. Van tijd tot tijd kwam de monsternemer om de hygiëne te controleren. Nadat ze grondig waren gewassen, werden de lege bussen op een rek te drogen gezet.
Paarden waren de werkkrachten voor allerlei taken, zoals ploegen, eggen, zaaien. Er was een hengst die gebruikt werd voor het dekken van de merries uit de omgeving. ’s Zomers trokken de paarden een hooiwagen langzaam door het hooiland terwijl de boer, de boerin en de knecht het op rijen geharkte hooi opstaken naar een verdeler die bovenop de wagen zat. Op de boerderij werd het hooi afgeladen en opgeslagen in de hooiberg. Als de weersomstandigheden niet helemaal meewerkten, was het nodig om regelmatig te controleren op hooibroei. Daarbij zorgen micro-organismen voor het fermenteren (gisten) van vochtig gras, waarbij de temperatuur zover kan oplopen dat het geheel spontaan in brand vliegt.
De oude Van Brenk kon men regelmatig bezig zien met de zeis om onkruid en kleine oppervlakken gras te maaien. Om de paar minuten was het geluid van de strekel bij het scherpen van de zeis te horen; een geluid dat weinig mensen nu nog zouden herkennen. Ook veegde hij met een straatvegersbezem iedere zaterdagmiddag het gehele erf schoon. Op zondag heerste er rust.
De boerderij produceerde ook kaas. Een kippenhok met witte en bruine kippen leverde eieren voor de particuliere verkoop. Dit ging in een papieren zak; kneusjes half geld.
Het leven voltrok zich in een eigen ritme, bepaald door de seizoenen en het weer. De land- en tuinbouwberichten waren een vast punt van de dag en mochten zich verheugen in warme belangstelling. De grote wereld was nog ver weg. Om 9 uur was de dag voorbij en trokken de bewoners zich terug. De hele dag waren ze lichamelijk bezig geweest en gebruikten ze maaltijden die in onze ogen ongezond en zwaar waren. Het was een leven in eenvoud, dat we nu nog slechts kennen uit verhalen en overlevering,
De boerderij moest uiteindelijk in 1969 plaats maken voor de bouw van de wijk Weltevreden achter de Waterweg en de Blauwkapelseweg.
WK
U bevindt u op de Rondleiding over nostalgie. Voor het vervolg klik HIER.
Bron: Interview met J. van Voorthuizen, begin mei 2022 in De Bilt.n