Op de foto hierboven zien we een als bakker verklede jongen uit De Bilt bij de opening van de Hessenweg als winkelgebied in 1962. (Collectie Nationaal Archief). Hij heeft een verkleinde uitvoering van een bakkerskar bij zich. Net als de melkman of ‘melkboer’ kwam de bakker langs de deur. Bakkerskarren waren vaak ook een soort bakfietsen. De bakker droeg soms een pet met klep.
Bakkersknechten reden aan het begin van de eeuw op de fiets met een mand voorop (zie de foto onderaan, Maartensdijk omstreeks 1915, Het Utrechts Archief). Er was in veel gemeentes een verbod van kracht om na tien uur ’s ochtends matten te kloppen omdat de bakker het brood onverpakt in zijn mand had.
De warme bakker van vroeger wordt vaak verheerlijkt, maar we moeten ons daarbij niet het brede aanbod van nu met tientallen broodsoorten voorstellen. In de eerste helft van de twintigste eeuw aten veel mensen voornamelijk het compacte roggebrood, dat vers niet veel anders smaakte dan wanneer het een paar dagen oud was. Alleen mensen uit de middenklasse en hoger konden zich het witte tarwebrood veroorloven.
Daarbij kwam vanaf de Eerste Wereldoorlog het regeringsbrood: om de Nederlanders te voorzien van betaalbaar brood, verplichtte de regering de bakkers tot 1960 om goedkoop brood te bakken. De prijs werd laag gehouden door er aardappelmeel of gemalen peulvruchten bij te doen. Regeringsbrood was grijs en het smaakte slecht. Na de oorlog werd het fabrieksbrood populair. Dat was soms wittebrood dat met toevoegingen zacht en ‘vers’ gehouden werd, zoals het Kingcorn van de Lubro bakkerijen. Sommige mensen vonden het smakeloos. Ook dat brood werd wel aan de deur verkocht.
Pas in de jaren tachtig ontstond het grote assortiment van ‘ambachtelijk’ vers brood in allerlei variaties. Aanvankelijk zag men het alleen bij de warme bakkers maar later werd het ook afgebakken in de supermarkten.
Ondanks die brede keuze is het aandeel van brood in ons voedingspatroon steeds kleiner geworden. Waar de Nederlander in 1951 nog jaarlijks 102 kilo brood per jaar at, is dat in 2021 gedaald onder de 50 kilo. De invloed van het thuis bakken door particulieren is klein. Wel eten de mensen meer belegde broodjes buiten de deur.
DAB
U bevindt u op de Rondleiding over nostalgie. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
A. van Bergen, Gouden jaren, hoe ons leven in een halve eeuw onvoorstelbaar veranderd is, Amsterdam 2014.
A. van Bergen, Het goede leven, Hoe Nederland in een halve eeuw steeds welvarender werd, Amsterdam – Antwerpen 2018.