Op 29 juni 1814 vaardigde de Maartensdijkse burgemeester Maurits Jacob Eijck een verbod uit op het in dienst nemen van arbeiders uit Hannover wanneer zij niet voorzien waren van goede papieren. [Maaiers, Jozef Israëls, 1834 – 1911, Rijksmuseum Amsterdam.]
Naast een paspoort ging het om een verklaring dat ze hun dienstplicht in het leger van Hannover hadden vervuld. Tussen 1600 en 1900 trokken tienduizenden Duitse ‘Hollandgänger’ jaarlijks uit Westfalen naar Nederland. Deze seizoensarbeiders kwamen in het eigen land van een keuterboerderijtje dat te weinig opbracht om het gezin van te onderhouden. Ook waren er boerenzoons bij die geen aandeel hadden in de familieboerderij die doorgaans in handen kwam van de oudste zoon.
In het oogstseizoen trokken deze ‘Hollandgänger’ daarom ondermeer naar Holland en Utrecht om als turfstekers of hooiers te werken. Men noemde ze ook wel ‘hannekemaaiers’. Dat woord was afgeleid van Johannes, afgekort tot Hannes: Sint Johannesdag, traditioneel de dag van hun indiensttreding.
Men verwachtte deze buitenlandse seizoensarbeiders in 1814 in ieder geval ook in Maartensdijk. De burgemeester vaardigde zijn verbod uit op verzoek van Willem I die dat weer deed op verzoek van de Engelse koning die ook koning van Hannover was. Hij schreef:
‘Dat geene Hannoveranen als werklieden mogen worden aangenomen, zonder dat behoorlijk gebleken is, dat zijlieden in hun land aan den dienst der landmilitie hebben voldaan, en van een behoorlijk paspoort voorzien zijn. De ingezetenen dezer gemeente worden dus ernstig vermaand, geene zoodanige lieden in dienst te nemen, dan nadat zij alvorens ter seretariij dezer gemeente hun bewijs en paspoort hebben vertoond, ten einde in geene ongelegenheid te geraken. En opdat niemand hiervan eenige onwetendheid zoude kunnen voorwenden, zal deze worden afgekondigt en aangeplakt naar behooren.’
Toen Eijck zijn verbod uitvaardigde was Napoleon de maand tevoren, op 30 mei naar Elba verbannen. Hij zou daarvandaan echter op 26 februari 1815 weer te ontsnappen. De Slag bij Waterloo op 18 juni 1815 bracht zijn definitieve einde als Frans keizer,
AD
Bron: Regionaal Historisch Centrum, toegang 1033 (gerecht Oostveen), nr. 7 d.d. 29 juni 1814.
Literatuur: Jan Lucassen en Leo Lucassen, Vijf eeuwen migratie. Een verhaal van winnaars en verliezers (Amsterdam 2018).