De stoomwasserij De Sneeuwbal en de daarbij horende blekerij waren gevestigd aan de Bunnikseweg in De Bilt, die nu Universiteitsweg heet. In de beginperiode werden door de buurtbewoners bezwaren ingediend vanwege een ‘hinderlijke stoommachine’. Een advertentie geeft de ondernemersgeest van de onderneming weer. (bron: archief Historische Kring d’Oude School)
Tot de komst van de elektrische wasmachine, moest de was met de hand gedaan worden. Dit gebeurde thuis, maar steeds vaker werd het doen van de was uitbesteed aan een ‘wasscherij’ of ‘bleekerij’. Zo’n wasserij was tussen ongeveer 1890 en 1950 ook te vinden in De Bilt.
De Biltsche Wasscherij werd in 1888 opgericht door G.H.L. baron van Boetzelaer. In datzelfde jaar werd een bouwaanvraag gedaan voor een blekerij met woning. Het gebouw waarin de blekerij was gevestigd, lag achter boerderij Nieuw Bureveld aan de Universiteitsweg, vlak bij De Grift . Jan de Boer en Klaas van Essen staan in de registers genoemd als de eerste bleker en blekersknecht van De Biltsche Wasscherij.
In 1892 vertrok Jan de Boer uit de gemeente en volgde Teunis Wallenburg hem op, maar dit was van korte duur doordat Wallenburg in 1900 overleed. Vanaf 1901 nam zijn zoon Hendrik Jan Wallenburg het bedrijf over. Inmiddels was de naam van het bedrijf veranderd in Wasscherij De Sneeuwbal.
Hendrik Jan Wallenburg liet onder andere een stoomketel plaatsen voor het koken en drogen van het wasgoed. Tevens werd een pulsator gebouwd voor ‘het opvoeren van koud water uit de vaart, in een op zolder te plaatsen reservoir, uit welk de injector voor ketelvoeling het water neemt’. Twee jaar later vroeg Wallenburg een vergunning aan voor het plaatsen van een stoommachine om hiermee een wasmachine en een centrifuge aan te drijven. In 1910 deed Wallenburg opnieuw een aanvraag, deze keer voor het bouwen van een stoomketel van 16 PK met een veertien meter hoge schoorsteen.
Er werkten rond die tijd tien personeelsleden, van wie de helft vrouwen waren. De maximale tijd waarop er gewerkt mocht worden, bedroeg dertien uur per dag met een pauze van minimaal één uur. Voor overwerk moest toen al toestemming verleend worden.
Toen Wallenburg in 1922 vertrok, werd de leiding overgenomen door Hendrik van Dijk. Het personeelsbestand schommelde steeds rond de tien personen. Na tien jaar dienst gaf Van Dijk in 1932 de leiding over aan Willem Anthonie Fentener van Vlissingen, zelf woonachtig aan de Hoflaan.
Met het vertrek van Van Dijk verdween ook de naam ‘De Sneeuwbal’. De ‘wasscherij en fijnstrijkerij’ heette vanaf die tijd ‘De Hygiënische Wasserij’. Fentener van Vlissingen adverteerde regelmatig in de krant met korte teksten, waarin hij ‘tevreden klanten’ citeerde.
Direct na de Tweede Wereldoorlog werd de aanschaf van een eigen wasmachine betaalbaar voor steeds meer particulieren. De opkomst van de ‘wasmachines aan huis’ zal zeker bijgedragen hebben aan de sluiting van deze Biltse wasserij in september 1950. Op 28 februari 1953 werd besloten de NV Hygiënische Wasscherij te liquideren.
JJR
U bevindt u op de Rondleiding Industrieel Erfgoed. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
Historische Kring d’Oude School, archiefstukken ‘Stoomwasscherij ‘De Sneeuwbal’’
E.J. Drees ,Stoomwasserij ‘de sneeuwbal’, in: De Biltse Grift, jrg 4, nr 12, oktober 1995, p. 22-28