Op 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen. Twee dagen later verklaarden Engeland en Frankrijk de oorlog aan het land van Hitler. De gebeurtenissen hadden onmiddellijk invloed op het leven in De Bilt.
Hierboven: de advertentie voor een schuilkelder.
Slechts 25 jaar na den wereldoorlog is een nieuwe oorlogsramp over de wereld uitgestort, die wellicht nog vernietigender voor de menschheid zal zijn, dan de vorige. Dat schreef de Biltsche Courant op 8 september. Indien wij ons afvragen of deze oorlog voorkomen had kunnen worden moeten wij helaas de overtuiging uitspreken, dat wij hieraan niet gelooven. Vroeg of laat moest het er toe komen, dat de twee absoluut tegenstrijdige levensbeginselen op elkander zouden botsen, levensbeginselen, waarvan de dragers steeds grooter wantrouwen tegen elkander voelden opkomen.
Vervolgens ging het weekblad over tot het gedetailleerd beschrijven van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen.
Gemeentebestuur
Op dinsdagavond 5 september werd in De Bilt de eerste zitting plaats van de nieuwgekozen gemeenteraad. Nadat de leden in handen van burgemeester Van der Borch de eed hadden afgelegd, hield deze een toespraak:
Het doet ons terugdenken aan 1914 aan de dagen van spanning toen en ook aan de mobilisatie van toen. Anders dan toen hebben we dit conflict misschien al jaren zien aankomen. Toch zijn we er in vele opzichten blind voor geweest, we hebben het ons niet gerealiseerd. Thans staan we voor de moeilijkheden. Onze gedachten gaan naar de landen in oorlog. Naar de gezinnen van de gemobiliseerden. Ook naar onze Regeering en naar H.M. de Koningin, die weer getoond heeft een voorbeeld te kunnen geven aan Haar volk; zij gaf ons den raad het hoofd koel te houden.
In de gemeente De Bilt waren ook militairen gelegerd.
In onze gemeente vertoeven vele mannen die worden opgeroepen het Vaderland te beschermen. Ik wil uiting geven aan mijn groote dankbaarheid voor de voortvarende wijze waarop de inwoners van deze gemeente de mannen hebben ontvangen. Iedereen heeft daaraan meegewerkt en ik ben er van overtuigd dat men al het mogelijke zal blijven doen hun verblijf hier zoo goed mogelijk te maken, dat men op den ingeslagen weg zal blijven voortgaan.
Luchtbescherming
Omdat men zich realiseerde dat oorlog vanuit de lucht een belangrijke factor zou worden, besteedde de krant nogal wat aandacht aan het onderwerp luchtbescherming.
Dit beteekent, dat in elk huis, winkel of bedrijf moet worden nagegaan, in welke vertrekken men noodzakelijkerwijs des avonds moet verblijven. In deze vertrekken worden alle vensters, dakramen, bovenlichten, glazen dakpannen, shed-daken in fabrieken, luchtroosters, brievenbussen, kortom alles waardoor licht naar buiten kan treden, afgeschermd met niet-doorschijnend materiaal. In alle overige
vertrekken, waar men dus bij avond niet behoeft te zijn, schroeve men de lampjes uit de fittings. Men moet dan tevens zorgen, dat geen licht bij het openen van deuren of ramen naar buiten straalt, en
dat geen indirect licht wordt weerkaatst door op den grond liggende voorwerpen,
gebroken glas, spiegels of waterplassen.
Er werd ook een vereniging voor luchtbescherming opgericht met een afdeling voor E.H.B.O.
In de vergadering van de afdeeling E.H.B.O. der luchtbescherming gehouden op 5 September j.l. is gebleken dat vele dames zich hebben aangemeld voor het betoonen van menschlievende hulp,
waarvan door de vereeniging dankbaar gebruik zal worden gemaakt. Het is echter opvallend dat zoo weinig mannen zich voor dat doel hebben opgegeven, terwijl het toch vast staat dat nog velen van deze zich ter beschikking konden stellen.
Voor de soldaten
In het gebouw Parklaan 82 had een Damescomité een ‘militair tehuis ’geopend voor militairen van alle gezindten, waar piano’s en sjoelbakken waren geplaatst en waar de mannen koffie, thee, koek en sigaretten konden krijgen tegen een geringe vergoeding. Aan de Gregoriuslaan opende men een roomskatholiek militair tehuis, waar katholieke militairen spelletjes konden spelen en naar de Katholieke Radio Omroep mochten luisteren.
De Gemeentelijke Luchtbeschermingsdienst intussen was begonnen om schuilloopgraven aan te leggen langs de Bilthovenseweg. De Noord-Houdringelaan en de Overboschlaan. Men beloofde dat deze later ook zouden worden aangelegd in het Heemstrakwartier en het Kloosterpark.
Maar ook een kans om geld te verdienen
Sommige bedrijven speelden in op de bezorgdheid van de bevolking. Diverse bedrijven boden de aanleg van een schuilkelder aan. Bodegravens Boekhandel (naast het postkantoor) adverteerde met verduisteringspapier.
Sommige berichten in de krant hadden een listige bijbedoeling:
Mobilisatie September 1939
NU de tijd voor knipsels, NU, plakken, plakken maar!
In Cuperus’ krantenknipselboeken (50 ct. en 75 ct.)
Komt U ook eens kijken (het voorbeeld) Aan het bureau van de Bilthovensche Courant, Laurillardlaan 1
Of:
Gevonden: Damesportret. Denkelijk van grenssoldaat. Heeft u ook al Uw foto gestuurd? Hij zal er zeker blij mee zijn. Vooral als „Abstede” de foto maakt. Nachtegaalstr. 70, telef. 11097, Utrecht.
DAB
Bronnen:
De Biltsche Courant 8, 15 en 22 september 1939