Afbeelding: Het graf van Arend Verkroost op de erebegraafplaats Pandu in Bandung, Indonesië (collectie Arend Niebeek)
Recent verscheen de Nederlandse speelfilm ‘De Oost’. De film behandelt de zogenoemde politionele acties waarmee de Nederlandse staat na de overgave van Japan in augustus 1945, de koloniale orde in Nederlands-Indië (Indonesië) wilde herstellen. Ook vanuit onze gemeente De Bilt werd een aandeel geleverd in die strijd. Zo werd in Bilthoven geoefend door een Indisch Instructiebataljon.
Ook in De Bilt hadden jonge mannen zich aangemeld om hun dienstplicht in Nederlands-Indië uit te voeren, zoals de twee neven Arend Verkroost en Ejo Karel. Hun moeders waren de zussen Mien en Jo Brouwer, oudere zussen van Gerrit Brouwer die waren opgegroeid op landgoed Beerschoten.
Arend was geboren in 1925 aan de Utrechtseweg 259 in De Bilt, als zoon van Jan Verkroost en Jacomina Brouwer. In november 1945 vertrok hij als oorlogsvrijwilliger naar Indonesië, ingedeeld bij de 1-5 R.I. Arend was chauffeur van een troepentransport en moest een aantal soldaten ter aflossing brengen naar de post in Njalindoeng. Wachtend op de ploeg die hij moest terugbrengen, ging hij opzij van de weg het bos in om te plassen. Toen stapte hij op een ‘eigen’ personeelsmijn. De soldaten van de post hadden vergeten om de chauffeurs hiervoor te waarschuwen.
Hij overleed op 4 september 1946, 21 jaar oud in Padalarang. Zijn moeder, die al weduwe was, heeft hemel en aarde bewogen om zijn lichaam naar Nederland te laten overkomen. Ze wilde zelfs haar huis ervoor verkopen, maar de Nederlandse overheid honoreerde de aanvraag niet. Arend werd aanvankelijk begraven in Njalindoeng en omstreeks 1950 herbegraven op de Nederlandse militaire erebegraafplaats ‘Pandu’ in Bandoeng, Indonesië.
Desertie
Evert Johan Gerard (Ejo) Karel was in 1926 geboren aan de Looydijk 8 in De Bilt als zoon van Evert Jan Karel en Johanna Brouwer. Ook hij diende als oorlogsvrijwilliger in 1-5 R.I. Toen Arend overleed, lag Ejo in een militair hospitaal vanwege hoge koorts, waarvan de oorzaak onduidelijk was. Een derde militair, die ook uit De Bilt kwam, vertelde hem wat er gebeurd was, en dat Arend die middag zou worden begraven. Het was moeilijk om toestemming te krijgen voor de begrafenis maar de tijd drong. Daarom was Ejo op eigen initiatief en liftend naar de begraafplaats in Njalindoeng gegaan. Na deze actie moest hij op rapport komen wegens desertie. Ejo Karel zou de oorlog in Indonesië overleven. Hij overleed op 20 april 2014 te Dwingeloo.
Met dank aan Arend Niebeek
VC
Bron: BS Overlijdens register (BSO 974), Type: BS Overlijdens register, Archiefnaam: prov. Archief, Archief: Utrecht, Inventarisnr.: 1432, Akteplaats: De Bilt (2 dec 1946 akte 201)
De Oost: filmtrailer
Meer lezen: David Van Reybrouck: Revolusi (Indonesië en het ontstaan van de moderne wereld) 2020.