Toen de bekende componist, muziekdocent en pianist Julius Röntgen (1855 – 1932) met pensioen ging om zich helemaal aan het componeren te wijden, verhuisde hij naar Bilthoven. In 1925 betrok hij aan de Gerard Doulaan 21 de Villa Gaudeamus, die door zijn zoon Frants ontworpen was. Na de oorlog werd dit een centrum voor musici en muziekliefhebbers. Het is eigendom van de Stichting Walter Maas. (Foto DAB)
Het huis is ontworpen door de jonge Frants Röntgen, die architectuur studeerde en nauw samenwerkte met Technisch Bouwbureau Hoenink en Gartier. Julius Röntgen noemde het Gaudeamus: Laten wij blij zijn. Het is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School met Noorse invloeden. Julius Röntgen, die een boek over zijn vriend de componist Grieg schreef, liet in 1928 een opmerkelijk houten tuinhuisje achter in de tuin bouwen, dat bekend zou staan als het componeerhuisje. In feite was dit het atelier van Frants Röntgen. Ten onrechte vertelt men wel dat een kopie zijn van het componistenhuisje van Grieg in Noorwegen.
Sommige mensen zagen in de vorm van het huis een vleugelpiano – het hoge dak zou de klep zijn – maar dat was niet de bedoeling van de ontwerper. In werkelijkheid is het ontwerp geïnspireerd op de duinen bij Catrijp, waar het huis oorspronkelijk gebouwd zou worden. Bilthovenaren noemden het wel het slakkenhuis of de theemuts.
In dit huis gaf Röntgen al huisconcerten en ontving hij vooraanstaande musici zoals Pablo Casals, zodat het een ontmoetingsplaats werd voor mensen in de muziekwereld. In de tweede wereldoorlog woonde Walter Maas met zijn ouders in Gaudeamus nadat hij eerder voor de nazi’s uit Duitsland was gevlucht. Hij exploiteerde er een pension. Vanaf 1943 moest hij onderduiken en zijn ouders werden vermoord in vernietigingskamp Sobibór. De villa werd tijdelijk bewoond door SS’ers.
Na de oorlog werd het huis weer een pension. In 1945 begon Maas met het muziekpodium Gaudeamus, dat een ontmoetingsplek wilde zijn voor jonge componisten. In 1947 organiseerde de stichting de eerste Bilthovense Muziekweek. Op 4 november van dat jaar organiseerde hij een groot concert waar twee zoons van Julius Röntgen optraden.
In 1949 richtte Maas met Henk Stam de stichting Gaudeamus op. Er waren jaarlijkse muziekweken waar bekende componisten doceerden en elkaars werk analyseerden. Veel componisten zoals Stockhausen en Messiaen, maar ook Ton de Leeuw, Reinbert de Leeuw en Peter Schat hebben elkaar daar ontmoet.
De stichting Gaudeamus verhuisde in 1983 naar Amsterdam en later naar Utrecht. De villa is nu het eigendom van de Stichting Walter Maas en is een ‘buitenplaats voor culturele verkenningen’. Iedere eerste zondag van de maand is er een koffieconcert en er worden lezingen gehouden. Een kring van Huisvrienden ondersteunt het muziekhuis.
DAB
Zie ook op deze site:
Bekijkt u de reportage van RegioTV De Bilt zoals die verscheen in september 2019.
Literatuur:
M. de Boer, Julius Röntgen in Bilthoven, in: De Biltse Grift 1999
De website van Gaudeamus: http://www.huizegaudeamus.nl/
S. Broekhoven en S. Barends, De Bilt, geschiedenis en architectuur, Zeist 1995 p. 125-128.
Actuele informatie verschaft door Pascal Rijnders, bestuurssecretaris van de Stichting Walter Maas.