In de crisisjaren 1934/1935 ging de Biltse landbouwer Adriaan van der Grift (1890?-1958), pachter van de hoeve Larenstein op excursie naar de ‘Zuiderzeewerken’. Zo staat dat als kostenpost genoteerd in zijn jaarbegroting: vijf gulden. In 2003 beschrijft dochter Stephina (Fien, 1936)) de geschiedenis van de hoeve. Ze laat daarbij zien hoe het landbouwareaal van de boerderij door de oprukkende huis- en wegenbouw werd opgeslokt.
Over de vraag waarom hij Adriaan het initiatief tot de excursie had genomen is het speculeren. De informatie van het gemeentelijke archief Noordoostpolder en het Flevolands Archief in Lelystad gaat desgevraagd niet verder terug dan 1942.
Was het omdat ook Nederland, als gevolg van de beurskrach van oktober 1929, gebukt ging onder een mondiale economische crisis? Waren daardoor de opbrengstprijzen slecht, of de kosten te hoog? Of was het omdat Adriaan over een vooruitziende blik beschikte en inschatte dat het gemengde bedrijf op de grens van De Bilt en Bilthoven geen lang leven meer beschoren was. Overigens zou niet hij maar zijn zoon Sies uiteindelijk de wijk nemen uit het dorp: met veestapel en al verhuisde hij in 1964 naar Scherpenzeel, in de Gelderse Vallei. Vader Adriaan was toen al overleden, in 1958. Pas tien jaar later in 1968 werd ook het woonhuis gesloopt.
Afbeelding: uit het kasboek van de landbouwer Van der Grift. Gemengd bedrijf. Vijf gulden was het bedrag dat de boer in 1934/35 ontving bij de verkoop van een (koe)kalf. Het dekgeld voor de merrie, een concourspaard bedroeg 12,50, een stevig bedrag. Maar daar stond tegenover dat de verkoopwaarde van een veulen de investering alleszins waard maakte: 90 gulden. De fiscus rekende 2,50 voor een zogeheten rijwielbelastingplaatje. In ruil daarvoor mocht de burger met de betreffende fiets gebruik maken van de openbare weg. De pacht bedroeg 1000 gulden per jaar. Het abonnement van Vakblad De Boerderij (opgericht in 1918) kostte 3,75. De veearts rekende 75 cent per consult.
Herinrichting
De crisisjaren dertig vormden een intro op het verdwijnen van de landbouwbedrijven uit De Bilt/Bilthoven. Na de oorlog volgde de nationale wederopbouw. De IJsselmeerpolders in ontwikkeling waren voor velen, en met name voor de Rijksoverheid het beloofde landbouwland. De meeste lokale boerderijen van De Bilt/Bilthoven werden afgebroken om ruimte te maken voor wegenaanleg, woningbouw of industriële bedrijvigheid.
Fien Hamstra – van der Grift vraagt zich af: Wie weet nog dat er op het groene veldje ten noorden van de bocht waar de Biltse Rading overgaat in de Groenekanseweg de boerenhofstede Larenstein stond? Bij die naam Larenstein denken we nu aan sportpark Larenstein ten westen van de Kometenlaan en aan het toekomstig bedrijventerrein (inmiddels volledig operationeel, red).
De Biltse Rading was er trouwens nog niet toen de boerderij in 1968 afgebroken werd. Vroeger was er een grasberm tussen weiland en akker waar je ’s zomers boterbloemen en klaprozen kon plukken. Over weilanden en akkers keken wij uit op de stad Utrecht met als blikvanger de Dom
De laatste jaren
Begin jaren vijftig werd duidelijk dat de boerderij plaats zou moeten maken voor de nieuw te bouwen wijk Brandenburg-West. Voor de aanleg van het mobilisatieterrein moest de Groenekanseweg vanaf de Waterweg tot het Beukenlaantje verbreed worden. Daardoor raakten we ten zuiden van ons huis al een stuk weiland kwijt. Begin jaren zestig werden op het weiland ten noorden van ons huis drie flats gebouwd, nu bekend als Zuidpool, Evenaar en Noordpool. Voor mijn broer Sies werd een goede bedrijfsvoering op steeds minder grond al maar moeilijker.
VC
Bron: Meer over de hoeve Larenstein, de achtereenvolgende pachters en de lokale agrarische werkwijze van weleer: Boerderij Larenstein, mijn geboorteplek – Fien Hamstra – van der Grift – De Biltsche Grift september 2003.
Foto tegelplateau: Sander van Oorspronk, gemeente De Bilt.
Historische Kring d’ Oude School schrijft hier over Larenstein
