In het dagboek van Luise Kramer-Scheffels kan men lezen:
4/5: Holland capituleert. Eindelijk.
6/5: De laatste twee dagen een gekkenhuis, kinderen met oranje mutsen, vlaggetjes, enz. Daartussen Engelse Rode Kruis mensen op motoren, overal vlaggen, een waar volksfeest. Gisteren werd er nog in Westbroek gevochten, vandaag NSBers op de Hasebroeklaan door de ondergrondse ontwapend. Vandaag hier een Engelse generaal om met Blaskowitz zaken te regelen. Trots dat zoiets in Bilthoven gebeurt!
Afbeelding: De familie Kramer. Luise is de tweede van links. (Foto De Biltse Grift)
Na de Reichskristallnacht van 1938 voelden professor Kramer en zijn vrouw Luise zich gedwongen om met hun twee kinderen uit Duitsland te vluchten naar Bilthoven, waar zij in de Julianalaan een woning vonden. De vader was van Joodse afkomst, maar onkerkelijk. Tijdens de oorlog hield Luise een dagboek bij, waaruit J.J. Vos fragmenten heeft vertaald en bewerkt. Die zijn gepubliceerd in De Biltse Grift van september 2004. Hier volgen nog enkele passages voor en na de bevrijding.
17/4: Heerlijk weer, het gaat me weer helemaal goed. De Engelsen al Barneveld voorbij, men rekent er op dat ze binnen vier dagen hier zijn. Zondag was op de Julianalaan een klein antitankkanon opgesteld en een uit twee sparrestammetjes geconstrueerde tankval. Lijkt nogal lachwekkend tegen de reuze Amerikaanse tanks. Vandaag weer verdwenen.
18/4: Al maar terugtrekkende militairen. De Engelsen hebben de plaatsen vóór Amersfoort bereikt en drijven de Duitsers voor zich uit. ’s Middags met Kramer (altijd met de jodenster op zijn jas) in het bos gewandeld. We wilden eigenlijk naar de Paulus Potter wei, maar alles vol met Duitse soldaten.
27/4: Gisteren hebben de mannen brandnetels meegebracht uit het bos. Smaken goed noch slecht, maar wel veel vitamines. Göring zou afgetreden zijn, Göbbels zou niet weten waar Hitler is, Streicher zou zelfmoord hebben gepleegd.
2/5: Hitler dood. Ben op de fiets naar Utrecht geweest, bij Janneke, die daar ziek ligt. Toen ik terug ging hingen op de Maliebaan de hakenkruisvlaggen halfstok. Veel Amerikaanse bommenwerpers boven Utrecht met voedselpakketten, prachtig om te zien. Hopelijk krijgen wij er ook iets van. De weg naar Utrecht ziet er verschrikkelijk uit, aan alle kanten inundaties. Militairen, meestal met paarden, in beide richtingen. Ik begrijp er niks van.
—–
9/5: Op 7 mei hebben we de officiële intocht ’s Middags begon het kaalscheren van de meisjes die met de Duitsers hadden aangepapt. En het opbrengen van de NSBers. Hütti met een BS-armband. Men accepteert ons ten volle. Deze Hollanders zijn toch een fijn volk. Gisteravond bij de Nieuwenkamps, heel hartelijk; toen ze hoorden dat we geen vet meer hadden, kregen we nog een pond Zweedse margarine mee. Zo iets kan dan toch maar.
DAB
U bevindt zich op de rondleiding over de Bevrijding. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
J.J. Vos, Bilthoven in de Hongerwinter, Grepen uit het dagboek van Luise Kramer-Scheffels, in: De Biltse Grift 20014.