U bevindt u op de Rondleiding Reisbeschrijvingen en Reisgidsen. Om terug te gaan naar het begin klik HIER.
In Geheym-schryver van staat- en kerke der vereenigde Nederlanden uit 1759 wordt veel uitgebreider dan elders de situatie in De Bilt weergegeven. Bijzondere aandacht is er voor de kerk en de lijst van dominees. Afbeelding: de voorplaat.
De Geheym-schryver van staat- en kerke der Vereenigde Nederlanden beginnende met die van de provincie Utrecht is een boek met een opvallend lange titel, waarin een vermoeiend aantal onderwerpen wordt aangekondigd. Men zal het volgens de titelpagina onder meer hebben over grensscheiding, landschappen, steden, dorpen en gehuchten, bestuurder, justitie, raadhuizen, kerken, hogescholen, weeshuizen, professoren en predikanten (natuurlijk alleen van protestantse kerken). De bijzondere belangstelling voor de kerken moet ook blijken uit de beschrijving van orgels, klokken, de makers daarvan, organisten, de hoogte van torens, glas-in-loodramen, grafmonumenten, familiewapens en andere opschriften.
Het ambitieuze werk is dan ook onvoltooid gebleven, maar het deel over de provincie Utrecht is wel gepubliceerd. De auteur, de geheimschrijver zelf, wordt op de titelpagina niet genoemd. Het woord ‘secretaris’ betekent oorspronkelijk geheimschrijver. Is de auteur een soort alleswetende gemeentesecretaris van het land?
Aan de grootse opzet danken we wel een schat aan informatie over de dorpen in Utrecht. In De Bilt signaleert het boek zestig huizen waaronder acht huisjes van de diaconie, zestien landhuizen en zestig boerderijen. Daarin wonen driehonderd dorpelingen en 380 omwonenden tot een totaal van 680 inwoners.
Verder de gebruikelijke informatie: Oostbroek, Vrouwenklooster, de vingerhoedmakerij, het gerecht van de heren van Ewijk. De kerk wordt nauwkeurig beschreven en opmerkelijk is de lijst van predikanten, te beginnen met Lambert Sanderus in 1652 tot aan Jacobus Klugten in 1757. Ook de school die bij de kerk hoort, komt ter sprake.
Er is in het dorp een meester chirurgijn. De belangrijkste herbergen zijn Het Staaten wapen, waarin de rechtspraak plaatsvindt, Het Roode Hart, Schotland en De Swaan. De jaarlijkse kermis vindt plaats op zondag na St. Mattheus (21 september). De Bilt was een welvarend dorp, waar je volgens de Geheimschrijver goed kon leven.
DAB
Dit is de Rondleiding Reisbeschrijvingen en Reisgidsen. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
Geheym-schryver van staat- en kerke der Vereenigde Nederlanden beginnende met die van de provincie Utrecht, Utrecht-Amsterdam 1759.
