In het sanatorium Berg en Bosch maakten patiënten vroeger als arbeidstherapie speelgoed dat onder de naam ADO werd verkocht. Tegenwoordig zijn de speelgoedproducten met die naam al gauw honderden euro’s waard en dat is opvallend voor eenvoudig houten kinderspeelgoed. Afgebeeld is een speelgoedauto uit de collectie van het Openluchtmuseum. Op de neus staat ADO.
Tuberculose of t.b.c. was tot ver in de twintigste eeuw een volksziekte. Genezing, zo dacht men, was vooral een kwestie van geduld, rust, gezond voedsel en zuivere lucht. Zo verrees als een van de vele sanatoria in 1922 Berg en Bosch in Apeldoorn.
Voor de patiënten die het aankonden, koos de directie voor een actieve bezigheidstherapie. Zo kreeg Ko Verzuu (1901-1971) de leiding over een afdeling waar hout bewerkt werd en speelgoed gemaakt werd voor jongens en meisjes. Het waren auto’s, blokkendozen en poppenmeubelen met een eenvoudige, strakke vormgeving die waren geverfd in primaire kleuren. Men vond dit werk kennelijk niet in strijd met een gezonde, stofvrije lucht. Het merk ADO stond voor Arbeid Door Onvolwaardigen. Dit klinkt ons nu discriminerend in de oren, maar toen was het geen beletsel. Verzuu liet zich bij zijn ideeën inspireren door De Stijlgroep en architecten en vormgevers als Gerrit Rietveld en Hendrik Wouda. Het speelgoed was niet goedkoop maar wel gewild.
In 1933 verhuisde Berg en Bosch naar Bilthoven. Daar werd tot de opheffing van het sanatorium in 1962 ADO speelgoed gemaakt. De sluiting van het sanatorium in 1961 betekende niet het einde van de speelgoedproductie, want in dat jaar nam de Sociale Werkplaats in Zeist de productie over. Wel stond ADO nu voor Apart-Doelmatig-Onverwoestbaar.
In 2006 moest de werkplaats het maken van speelgoed afstoten, ook al waren er nieuwe modellen ontwikkeld. De strijd tegen plastic speelgoed was verloren. Sinds 2012 maakt men in Houten opnieuw speelgoed met de naam ADO. Het oude speelgoed is geliefd bij verzamelaars. Het CODA museum in Apeldoorn heeft een er fraaie verzameling van.
PvH
U bevindt u op de Rondleiding Industrieel Erfgoed. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ado_speelgoed
www.geheugenvanzeist.nl/articles/ado-houten-speelgoed
Peter van Aardenne,’ADO speelgoed’ in: Collect. Kunst en Antiekjournaal, mei 2014, p. 68-71
Over Berg en Bosch zie op deze site onder meer: https://onlinemuseumdebilt.nl/het-sanatorium-berg-en-bosch/