In De Bilt eert men keizerin Mathilde met een Mathildezaal in Jagtlust en een Mathildebrug op het landgoed Oostbroek. Op 14 maart is het Mathildedag. Zij was degene die de belangrijke schenking in 1122 aan het klooster van Sint Laurens in Oostbroek deed, waaruit indirect De Bilt is ontstaan. Mathilde was een bijzondere vrouw. Als hertogin van Normandië was zij een Franse prinses. Ze werd Rooms koningin en keizerin van het Duitse Rijk. Later trad zij ook op als koningin van Engeland. Afbeelding:  Huwelijksdiner van Mathilde en Hendrik V (Kroniek Ekkehard van Aura Corpus Christi College Cambridge)

 

Meer informatie

Mathilde was de dochter van koning Henrik I van Engeland (1100 – 1135). Ze is waarschijnlijk geboren op 7 februari 1102 in Sutton Courtenay. Hendrik I was ook hertog van Normandië en tot in de veertiende eeuw sprak de Engelse koninklijke familie Frans, net als de Engelse adel. Ze was dus ook een Franse prinses. Tijdgenoten noemden haar mooi, maar we hebben geen idee of dat echt zo was; prinsessen hoorden nu eenmaal mooi te zijn.

In 1110 werd Mathilde verloofd met Hendrik V, die toen Rooms koning was van het Duitse Rijk, waar ook het Sticht Utrecht een onderdeel van was. Haar aanstaande wachtte haar op in Luik en samen gingen zij naar Utrecht, waar de verloving op 10 april plaatsvond. Hendrik was toen vierentwintig; het meisje was net acht geworden. Het paar trouwde in Worms in januari 1114.

Mathilde was al vroeg betrokken bij het regeren. In 1118 trad zij in Noord-Italië op als regent namens haar man en zat ze het hofgerecht voor. Als keizerin deed ze vier jaar later een belangrijke schenking aan het klooster dat wij kennen als Oostbroek.

Keizer Hendrik V stierf op 23 mei 1125 aan kanker toen hij opnieuw in Utrecht was. Mathilde, 23 jaar oud, ging naar Normandië waar haar vader hof hield, maar ze nam wel de twee keizerlijke kronen mee. Hendrik I van Engeland verklaarde nu dat Mathilde hem moest opvolgen en de Engelse baronnen beloofden tijdens de kerstviering van 1126 dat ze Mathilde zouden erkennen als koningin.

Mede met het oog op nakomelingen regelde men nu een huwelijk tussen Mathilde en Geoffroy de graaf van Anjou, Touraine en Maine. Door dit huwelijk zou het bezit van het Engelse koningshuis in Frankrijk nog groter worden. Hij droeg later de bijnaam Plantagenet vanwege de tak brem of planta genista die hij op zijn hoed droeg. Mathilde was dus de oermoeder van de Engelse dynastie van de Plantagenets. Ze kreeg een zoon, de toekomstige koning Hendrik II van Engeland.

Toen Mathilde’s vader in 1135 onverwacht overleed na het eten van te veel vis, zou zij hem moeten opvolgen, maar er was een kaper op de kust. Mathilde’s neef Steven van Blois en eiste de Engelse troon en het hertogdom Normandië op. Toen begon er een burgeroorlog in Normandië en Engeland, die bekend staat als The Anarchy. Hoewel het nooit tot een formele kroning is gekomen, werd Mathilde wel door de geestelijkheid uitgeroepen tot heerseres van Engeland en Normandië en ze werd wel koningin genoemd.

Tijdens die binnenlandse oorlog wist Mathilde in de winter uit Oxford Castle te ontsnappen, geheel in het wit gekleed om niet op te vallen in de sneeuw; althans dat wordt verteld. Er is een nog sterker verhaal dat ze bij een andere gelegenheid uit Devizes ontsnapte op een lijkbaar, vermomd als een dode.

Uiteindelijk sloten de partijen in 1153 een wapenstilstand, waarbij Mathilde’s zoon Hendrik zijn verwant Steven erkende als koning, terwijl Steven hem adopteerde als zoon en troonopvolger. Steven stierf het jaar daarop en Hendrik werd gekroond tot koning Hendrik II met de mooiste van de twee meegenomen keizerlijke kronen. Mathilde overleed op 10 september 1167 en zij werd begraven onder het hoogaltaar in het klooster van Bec-Hellouin.

Mathilde was een bijzondere vrouw. Als personage treedt ze op in verschillende romans en tv-series, zoals The pillars of the earth van Ken Follett en de Brother Cadfael-boeken van Ellis Peters. In die serie draagt zij de naam koningin Maud. Als keizerin van het Duitse Rijk en koningin van Engeland bemoeide ze zich al jong intensief met staatszaken en legde de grondslag voor de dynastie van de Plantagenets. Haar grafschrift luidde: Groot door haar geboorte, groter door haar huwelijk, het grootst door haar nageslacht: hier ligt Mathilde, dochter, vrouw en moeder van een Hendrik.

Deze Mathilde stond dus aan de wieg van Oostbroek en De Bilt.

DAB

U bevindt u op de Rondleiding over de geschiedenis van de kloosters in De Bilt. Voor het vervolg klik HIER. 

 

Literatuur:

M. Chibnall, The empress Matilda, queen consort, queen mother and Lady of the English, London 1991.

C.J.C. Broer, Monniken in het moeras, de vroegste geschiedenis van de abdij van Sint-Laurens in het Oostbroek bij Utrecht, Utrecht 2011.

D.A. Berents, Keizerin Mathilde en De Bilt, in: De Biltse Grift 2020.