Afbeelding: Observatorium en toren KNMI in aanbouw ca. 1900 ( foto: collectie familie Van der Zaal) Omstreeks 1900 bouwden vader en zoon Albertus en Cornelis van der Zaal,  aannemers uit het Zuid-Hollandse Lisse, in opdracht van het KNMI de observatietoren in De Bilt. Zij maakten deel uit van een geslacht van molenmakers en timmerlieden, dat b egon toen Cornelis Adriaans van der Zaal in 1707 in Lisse het timmermansbedrijf van zijn schoonvader overnam. In de jaren 1850 begon de toenmalige Cornelis van der Zaal zich toe te leggen op de aannemerij en het was zijn zoon Albertus (Bert) die de bouwopdracht van het observatorium aannam.

Meer informatie 

Na het overlijden van dr. Buys Ballot in 1890 werd dr. M. Snellen tot 1902 de tweede KNMI-directeur. Snellen breidde het aantal regenstations en waarnemingen voor onweer sterk uit. In 1879-1880 waren al 400 vrijwilligers ‘in de weer’. Door uitbreiding werd de locatie Sonnenborgh in Utrecht te klein en in 1893 werd het landhuis Koelenberg in De Bilt aangekocht. Op 1 mei 1897 werd het nieuwe gebouw officieel geopend. Op een aanbouw van het landhuis werd een dertig meter hoge houten toren geplaatst voor windrichtings-  en windsnelheidsmetingen.

Nazaat Cees van der Zaal weet eigenlijk niet waarom het Utrechtse weerinstituut ervoor koos om voor de bouw het timmermansbedrijf uit het verre Lisse aan te trekken: De naam Van der Zaal was in die tijd niet onbekend, ook ver buiten de bollenstreek en waarschijnlijk heeft de goede reputatie ertoe geleid, om de toren te mogen bouwen. 

Reactie vanuit het KNMI: Op zich is het niet zo vreemd dat een voormalig molenbouwer de toren heeft gemaakt. Als u de foto’s bekijkt, ziet het bouwwerk er ook ongeveer uit als een molen en er moest natuurlijk rekening gehouden worden met bijvoorbeeld windkracht.

Van der Zaal: Als de observatietoren bijna is voltooid gaan de observatiemedewerkers alvast testen. Het verhaal gaat dat een van de timmerlieden (zie foto) op een windstille dag een flinke tik geeft tegen het windmolentje op de toren. Met als gevolg dat de observatoren een bijzonder grote uitslag monitoren en tot hun grote schrik een windhoos verwachten. Dat blijkt dus loos alarm.

VC

 

Bron: KNMI: 150 jaar onderzoek naar het weer en meer: Rob Herber en Tjitse Langerveld – De Biltsche Grift december 2004.

Met dank aan Cees van der Zaal en het KNMI