Afbeelding: sneeuwduin in Noord-Oost Nederland 1979.
Februari 2021 gaat de geschiedenis in met een sneeuwstorm en ijsdagen. De vorige koudegolf ligt alweer tien jaar achter ons. Degene die zich de beruchte winter van ’79 nog levendig weet te herinneren, is al geruime tijd met pensioen. Harry Geurts uit Bilthoven werkte bijna 40 jaar bij het KNMI. Het ‘weeralarm’ en de waarschuwingscodes zoals we ze nu kennen, bestonden nog niet. Die werden uitgevonden na de orkaan van 25 januari 1990. In dat jaar werd Geurts persvoorlichter van het KNMI. Hij stond ermee aan de wieg van de kleurcodes die het KNMI tegenwoordig gebruikt. Jargon zoals ‘bevroren wissels’, ‘crisiscentra’ en ‘vorstgaten in de weg’ danken we met name aan de laatste winter van de jaren ’70. Die sneeuwwinter van de eeuw moest het overigens zonder Elfstedentocht doen.
Geurts: Deze ‘blizzard’, zoals de Amerikanen een sneeuwstorm noemen, maakte diepe indruk. De weerberichten die het KNMI in die februarimaand van 42 jaar geleden de ether instuurde waren on-Nederlands. ‘Boven de lijn Harderwijk-Zwolle is geen verkeer mogelijk’, meldde de verkeersinformatie op de radio. Ik luisterde zoveel mogelijk naar de weerpraatjes van de weermannen die live verslag deden vanuit Friesland en Groningen, Hans de Jong en Jan Pelleboer. ‘De Noardpoal is skynber ferskood’ (de Noordpool is kennelijk verlegd), vertelde Hans de Jong en de hoge stem van Jan Pelleboer uit Paterswolde sloeg herhaaldelijk over van emotie.
Ook in De Bilt sneeuwde het, maar hier was het niet erger dan een gemiddelde sneeuwjacht die blijft steken bij windkracht 6 à 7.
Dat neemt niet weg dat ik de beelden van strandende auto’s op de Soestdijkseweg en talloze sleetjes met blije kinderen ruim veertig jaar later nog voor ogen heb. In het noorden woedde geruime tijd een heuse sneeuwstorm met windkracht 9 en zware windstoten rond 100 km/uur. Het noorden had ongeveer 90 uur achtereen driftsneeuw waardoor zich metershoge sneeuwduinen ontwikkelden. Bij sommige huizen hoopte de sneeuw zich op tot de dakgoot. ‘Friesland totaal geïsoleerd’, kopte de Leeuwarder Courant en in Groningen was het nog erger.
Nieuw jargon
De sneeuwstorm van de eeuw op 14 februari 1979 was voorafgegaan door langdurige regen en ijzel, maar op die stormachtige woensdag viel alles als sneeuw. Het ANP (Algemeen Nederlands Persbureau) verspreidde ongewoon vocabulaire als ‘bevroren ledematen, noodhospitalen, stroomstoring, vastgevroren wissels, zouttekorten, defecte melkmachines, oorlogstoestand, crisiscentra en afgelast’. *
Geurts vertelt: Complete dorpen werden van de buitenwereld afgesneden. Weeramateur Jan Bolt uit het Groningse Uithuizermeeden nodigde me uit voor een rondrit door het sneeuwgebied. In het dagelijkse leven postbode, golden voor hem de wegversperringen niet. Daardoor konden we een ware expeditie beleven langs de sneeuwduinen.
Het duurde even voordat ‘De Bilt’ door had hoe erg de toestand in het hoge noorden was. Dat leidde tot kritische opmerkingen over ‘de Biltse meteorologen die hun eigen telefonische weerberichten (toen nog te bellen via telefoonnummer 003) maar eens moesten beluisteren’.
Weersontwikkelingen
Hoe anders is dat tegenwoordig. Het huidige KNMI ziet zo’n sneeuwstorm vaak al een dag of vijf tevoren op de weerkaarten verschijnen. Op die termijn zijn er nog mitsen en maren en kan nog niet tot in details worden aangegeven hoe het precies gaat verlopen, maar men weet ruim tevoren dat er iets bijzonders op til is.
Waarschuwingen met details over tijdstippen en het gebied dat met het extreme weer te maken krijgt worden vanaf 48 uur tevoren gegeven. Wat begint met code geel (gevaarlijk weer) wordt een dag later opgeschaald naar code oranje (extreem weer) en uiteindelijk, wanneer de situatie ‘maatschappij ontwrichtend’ dreigt te worden, code rood ofwel weeralarm. Instanties zoals het Nationaal Crisiscentrum, het Verkeerscentrum Nederland, politie en brandweer en Prorail kunnen daardoor beter inspelen op wat komen gaat. Internet en de sociale media verspreiden de informatie verder.
Sneeuwjacht Darcy van 7 en 8 februari 2021, bereikte met windkracht 8 tijdelijk de status van sneeuwstorm. In Bilthoven bleef het met windkracht 6 tot 7 bij een sneeuwjacht. Het is de derde winter met een sneeuwjacht in de 21 eeuw. De vorige waren op 9 en 10 januari 2010 en op 14, 15, en 20 januari 2013. Ter vergelijking, de 20e eeuw telde tenminste 22 sneeuwstormen en nog veel meer sneeuwjachten. De sneeuwstorm van ’79 was een van de zwaarste. Berucht waren die van 1937, 1942, 1945, 1947, 1958 en 1963.
Het KNMI acht de kans op sneeuw de komende decennia minder groot, maar ondanks de klimaatverandering blijven extreme sneeuwsituaties tot de mogelijkheden behoren. Dus pluk de dag als de winter toch weer eens ’toeslaat’. Bij voorkeur wanneer de omstandigheden het toelaten om er ook van te genieten, adviseert Geurts die de meteorologische en de weersontwikkelingen ook na zijn pensioen goed in de gaten blijf houden.
VC
U bevindt u op de Rondleiding Wetenschappers. Voor het vervolg klik HIER.
Met dank aan Harry Geurts.
* aldus weerhistoricus Jan Buisman in Extreem Weer! (2011)
Foto: Jan Bolt, Uithuizermeeden.