Dit is de Rondleiding Misdaad in De Bilt. Om terug te gaan naar het begin, klik HIER.
Op 27 maart 1531 werd Adriaen Geridtsz wegens beroving van de kerk van Westbroek veroordeeld om te worden onthoofd. Zijn lichaam werd op een rad ten toon gesteld tot voorbeeld van anderen. Het was niet de laatste keer dat deze kerk beroofd zou worden. Afbeelding: Op het schilderij De triomf van de dood van Pieter Breugel de Oudere wordt ook iemand onthoofd en ten toon gesteld op een rad.
Adriaen Geridtsz van Loosdrecht, een handwerksman uit Amsterdam, bekende dat hij op de avond voor Onze Lieve Vrouwendag had ingebroken in de Westbroekse kerk. Hij had een hamer en een bijtel meegebracht om de deur open te breken, wat duidelijk wees op een van te voren beraamd plan.
Adriaen hadden verschillende kisten geforceerd en de bewaarplaats van het heilige sacrament opengebroken. Hij had diverse gouden en zilveren voorwerpen voor de eredienst meegenomen zoals vier vergulde zilveren kelken en een monstrans en de potten met heilige olie en het doosje waarin de ouwels bewaard werden. Hij brak alles in stukken om het makkelijker mee te nemen. Zijn gereedschap liet hij achter op het kerkhof.
Bij zijn vlucht was hij gevangen genomen en de provoost had hem in Utrecht opgesloten op kasteel Vredenburg, dat nog in aanbouw was.
Men beschouwde in de middeleeuwen kerkrovers als zeer zware misdadigers ‘omdat ze tegen God misdaan hebben.’ Als de dader werd gearresteerd, werd hij altijd ter dood gebracht, wat bij gewone diefstal meestal niet het geval was. Vaak werden bij de terechtstelling symbolische voorwerpen ten toon gesteld, zoals kelken of houten maquettes van een kerk.
Het provinciale Hof van Utrecht ‘condempneert den zeluen geleyt te worden opt scavot staende alhier buyten die voorpoorte van Vredenburch ende gerecht te worden metten zwaerde ende zijn lyff gestelt te worden op een rat ende thoeft op een staeck ten exemple van anderen.’ Hij zoudus op het schavot met een zwaard worden onthoofd en en zijn lichaam zou ten toon gesteld worden op een rad. Het rad werd ook wel gebruikt om mensen op vast te binden als men hun ledematen kapotsloeg bij het radbraken, maar in dit geval werd alleen het lichaam op het rad gelegd. Het hoofd werd apart op een staak gezet.
De kerk van Westbroek zou opnieuw worden beroofd in 1712. De twee belangrijkste daders werden toen opgehangen; twee meelopers werden gegeseld en verbannen.
DAB
U bevindt u op de Rondleiding Misdaad. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
Het Utrechts Archief 239-1 Inventaris nr. 99-13 Register van criminele sententies van het Hof van Utrecht nr. 22.
D.A. Berents, Het werk van de vos, samenleving en criminaliteit in de late middeleeuwen, Zutphen 1985.