Op de foto ziet men het kerkje van Blauwkapel. Blauwkapel werd in 1954 bij de gemeente Utrecht gevoegd, maar hoorde tot dan toe tot de gemeente Maartensdijk. (foto Anton van Daal, gebruik toegestaan voor niet-commercieel doel).
In het midden van de veertiende eeuw liep door het gebied van het huidige Blauwkapel de Oude Weg van Maarssen naar De Bilt. Later werden de delen van deze weg aangeduid als Gageldijk en Voordorpsedijk. Deze Oude Weg kruiste de weg van Utrecht via Hilversum naar Naarden. Blauwkapel lag in de ontginning Herbertscop, een gebied dat deel uitmaakte van het gerecht Oostveen (Maartensdijk) en dat ontgonnen werd in de twaalfde en dertiende eeuw.
In dit gebied lag ook het Huis te Veen. Zie daarover Ooit Maartensdijk: het Huis te Veen: https://onlinemuseumdebilt.nl/ooit-maartensdijk-het-huis-te-veen/. De huiskapel van dit kasteel, die voor het eerst werd genoemd in 1408, blijkt gesloopt te zijn in 1451 .
Over het bouwjaar van de huidige kapel heeft lange tijd onduidelijkheid bestaan. Aanvankelijk dacht men aan het al genoemde 1451 als bouwjaar, maar er zijn goede aanwijzingen dat de kapel van nu een eeuw later zo rond 1550, is gebouwd door Dirck van Wijck en/of diens zoon Jan van Wijck. De kapel was oorspronkelijk een rooms-katholieke huiskapel. Na de totstandkoming van de Unie van Utrecht in 1579 en als gevolg van de Reformatie die in de zestiende eeuw de kerk scheurde, wezen de Staten van Utrecht enkele kerken in en bij de stad aan de protestanten toe, waaronder deze huiskapel in Voordorp.
De eigenares van Huis te Veen was vanaf 1574 Anna van Wijck. Zij trouwde in 1584 op elfjarige leeftijd met Willem van Gendt, een conservatieve katholieke edelman.
Deze Willem zou kort na zijn trouwen met Anna uit wraak voor het gebruik van de kapel voor de protestantse eredienst de muren en het plafond van de kapel van een blauwe verflaag hebben laten voorzien. Blauw was de kleur van Maria. Zo kreeg de protestantse kerk op heel subtiele wijze dus toch weer een katholiek sausje. Al kort na deze verfbeurt stond de kapel officieel te boek als de “Blauwe Capelle”. Later werd ook het kerkdorp Voordorp aangeduid met de naam Blauwkapel en nog weer later kreeg het fort de aanduiding Fort Blauwkapel.
Tussen 1574 en 1581 preekte hier hoogstwaarschijnlijk Hubert Duifhuis, een gewezen priester die de reformatie aanhing maar kritiek had op Calvijn en Luther. Duifhuis bood een verdraagzaam alternatief voor de wederzijdse verkettering tussen Calvinisten en Katholieken. Hij stond aan de wieg van de stroming van de Duifhuisianen.
Het kerkje van Blauwkapel is tot 1943 in gebruik geweest als kerk. Tijdens de oorlog raakte de kerk zwaar beschadigd. De kerkelijke gemeente had onderdak gevonden in Groenekan en was niet meer geïnteresseerd in de kapel. Door particulier initiatief kon de kerk in 1958/1959 gerestaureerd worden en vanaf 1960 is hij in gebruik door de Vereniging van Vrienden van Blauwkapel als oecumenische onderwegkerk en cultureel huis.
AD (met dank aan Ben van Hoeflaken)
U bevindt u op de Rondleiding Kerkgebouwen. Voor het vervolg klik HIER.
(Afbeelding: deel van een zestiende-eeuws portret van Duifhuis, Rijksmuseum)
Literatuur:
“Dorp en Fort Blauwkapel” van Fred Gaasbeek, een uitgave van Stokerkade cultuurhistorische uitgeverij; www.stokerkade.nl
De website van de Vereniging van Vrienden van Blauwkapel: www.onderwegkerkblauwkapel.nl
Louis van den Brink, Blauwkapel omstreeks 1840. In: St. Maerten 19 (juni 2000) 3-24.
Frank Klok, Geschiedenis van geloof en kerk in Groenekan (van den beginne tot 1945). In: St. Maerten 46 (mei 2014) 3-43/